“Монголд газрын тосны хайгуулын тусгай зөвшөөрөл авах: Хуулийн этгээдэд тавигдах шаардлага”



Posted by

Монгол Улсын газрын тосны нөөц, одоогийн хэрэгжүүлж буй үйлдвэр бүтээн байгуулалтын төсөл нь энэ салбарт, тэр дундаа хайгуулын үйл ажиллагаа явуулах сонирхолтой байгаа хуулийн этгээдүүдэд ихээхэн боломжийг бий болгож байна. Гэвч Монголд газрын тосны хайгуулын тусгай зөвшөөрөл авахын тулд хууль, тогтоомжоор нарийвчлан зохицуулсан тодорхой үе шаттай процессыг гүйцэтгэх шаардлагатай. Хуулийн этгээд газрын тосны хайгуулын тусгай зөвшөөрөл авахад шаардагдах алхмууд болон ерөнхий шаардлагуудыг доор тайлбарлаж байна. 

Алхам 1: Өргөдөл гаргахад бэлдэх

Тусгай зөвшөөрөл авах өргөдөл гаргахаас өмнө дараах шаардлагатай баримт бичгүүдийг бэлдсэн байна. Үүнд:

  • Хуулийн этгээдийн бүртгэл: Хуулийн этгээдийг Монгол Улсад бүртгүүлснийг нотлох баримт, гадаадын хуулийн этгээдийн хувьд үйл ажиллагаа эрхлэх зөвшөөрөл
  • Хайгуулын төлөвлөгөө: Хайгуулын аргачлал, технологи, төсөл хэрэгжүүлэх хугацааг тодорхойлсон дэлгэрэнгүй төлөвлөгөө.
  • Санхүүгийн баримт: Хайгуулын үйл ажиллагааг санхүүжүүлэх чадварыг нотлох баримт, өмнөх жилүүдийн санхүүгийн тайлан, төсөв зэргийг багтаасан байх.
  • Байгаль орчин, нийгмийн нөлөөллийн үнэлгээ: Хайгуулын явцад гарах боломжит байгаль орчин, нийгэмд нөлөөлөх нөлөөллийг тодорхойлсон тайлан, түүнийг бууруулах арга хэмжээ.

Алхам 2: Үнэлгээ, шинжилгээ

Төрийн захиргааны байгууллага өргөдлийг Монгол Улсын хууль, дүрэмд нийцэж байгаа эсэхийг шалгана. Ингэхдээ техникийн боломжийн үнэлгээ, санхүүгийн чадамж, байгаль орчны нөлөөллийг үнэлэх болно. Томоохон төслүүдийн хувьд орон нутгийн иргэдийн саналыг авах шаардлагатай байж болно.

Алхам 3: Зөвшөөрлийн гэрээ:

Өргөдөл нь хууль тогтоомжийн бүх шаардлагыг хангасан тохиолдолд засгийн газар хайгуулын тусгай зөвшөөрлийг олгоно. Гэрээнд тусгай зөвшөөрлийн бүс, хугацаа, дагаж мөрдөх эрх үүргүүдийг тодорхойлсон байна.

Алхам 4: Тайлан:

Тусгай зөвшөөрлийг авсны дараа хуулийн этгээд хайгуулын үйл ажиллагаа, санхүүгийн зарцуулалт, тулгарсан сорилтуудын талаар Монголын холбогдох байгууллагуудад тогтмол тайлан гаргах шаардлагатай.

Монгол Улсад газрын тосны хайгуулын тусгай зөвшөөрлийн үйл ажиллагаа явуулахдаа хуулийн этгээд нь нарийн судалгаа, шинжилгээ хийсний үндсэн дээр өргөдөл гаргаж, санхүүгийн болон техникийн чадвартай байдал, байгаль орчны хариуцлагатай холбоотой зайлшгүй шаардлагуудыг хангасан байх ёстой.

ТА ХЭЗЭЭ ЭЛЭГДЛИЙН ТООЦООГ ХИЙЖ ЭХЛЭХ ЁСТОЙ ВЭ? ТА ЮУ МЭДЭХ ХЭРЭГТЭЙ ВЭ!



Posted by

Олон компаниуд үнэ цэнэтэй, ашиглагдаагүй хөрөнгийг ашиглалтад оруулахаасаа өмнө хэдэн сарын турш хадгалдаг бөгөөд энэ нь элэгдлийн тооцоог хэзээ эхлэх ёстой вэ? НББОУС 16 “Үндсэн хөрөнгө”-д заасны дагуу үндсэн хөрөнгийг ашиглахад бэлэн болсон цагаас нь эхлэн элэгдүүлэх ёстой бөгөөд энэ нь заавал орлого олж эхлэх үед биш юм.

НББОУС 16-ын гол удирдамж

НББОУС 16-ын 55-р зүйлд тухайн хөрөнгө ашиглалтад орсны дараагаар элэгдэл хорогдол эхэлдэг бөгөөд энэ нь тухайн хөрөнгө хэзээ орлого олж эхлэхээс үл хамааран бүрэн суурилуулсан, туршигдсан, ажиллагаатай болсон гэсэн үг юм.

Жишээ нь: Тусгай зориулалтын тоног төхөөрөмж

Танай компани 2020 оны 2-р сарын 1-нд шинэ тоног төхөөрөмж худалдаж авлаа гэж бодъё. Суурилуулалт, туршилтын дараа тоног төхөөрөмж 2020 оны 4-р сар гэхэд ашиглалтад ороход бэлэн болсон ч 6-р сар хүртэл үйлдвэрлэл эхлэхгүй. СТОУС-ын дагуу тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэж эхлэх үед биш харин ашиглахад бэлэн болсон тул элэгдлийн хэмжээг 2020 оны дөрөвдүгээр сараас эхлүүлэх ёстой.

Гол анхаарах зүйл

Элэгдэл хорогдлын үр дүнд хөрөнгө орлого бий болохоос өмнө зардлыг хүлээн зөвшөөрч болох ч элэгдлийн хэмжээг тухайн хөрөнгийн гарцтай шууд холбодог “үйлдвэрлэлийн нэгж” аргыг авч үзэж болно. Энэ нь элэгдлийн зардал нь тухайн хөрөнгийн бодит ашиглалттай нийцэж, үр ашиггүй хугацааны талаархи санаа зовоосон асуудлуудыг шийдвэрлэх боломжийг олгодог.

Дүгнэлт

СТОУС-ын стандартыг дагаж мөрдөх нь зардал ихтэй дагаж мөрдөх асуудлаас зайлсхийдэг тул ашиг өгөөжөө өгч эхлэх үед нь ашиглахад бэлэн болсны дараа хөрөнгийг элэгдэлд оруулахаа мартуузай.

#DepreciationStart #IAS16 #IFRSCompliance #AssetManagement #FixedAssets #DepreciationTips #FinancialReporting #AccountingStandards #TaxPlanning #LawBlog #LinkedIn #Finance

Худалдааны ашиг тусыг нээгээрэй: Монголоос гарал үүслийн гэрчилгээг хэрхэн авах вэ



Posted by

Гарал үүслийн гэрчилгээ нь тухайн барааг хэсэгчлэн болон бүхэлд нь Монгол Улсад үйлдвэрлэсэн болохыг гэрчилдэг тул бүтээгдэхүүн экспортлогч аж ахуйн нэгжүүдэд зайлшгүй шаардлагатай. МҮХАҮТ-аас гаргасан энэхүү баримт бичиг нь тарифын хөнгөлөлт, худалдааны гэрээ хэлэлцээр, хууль эрх зүйн шаардлагаар барааны гарал үүслийг баталгаажуулах замаар олон улсын худалдаанд гол үүрэг гүйцэтгэдэг.

Гарал үүслийн гэрчилгээ гэж юу вэ?

Худалдаа, Аж Үйлдвэрийн Танхимын тухай хуулийн 6.2.3 дахь заалтыг үндэслэн Монголын Үндэсний Худалдаа Аж Үйлдвэрийн Танхим нь экспортын барааны гарал үүслийг гэрчлэх бүрэн эрхийнхээ хүрээнд гарал үүслийн гэрчилгээг олгодог. Гарал үүслийн гэрчилгээ олгох үйл ажиллагаа нь “Монгол Улсаас гарал үүсэлтэй экспортын бараанд гарал үүслийн гэрчилгээ олгох, баталгаажуулах журам”-аар зохицуулагддаг байна. Энэхүү хууль эрх зүйн баримт бичиг нь Монгол Улсаас экспортолж буй бараа бүтээгдэхүүн нь дотооддоо бүрэн болон хэсэгчлэн үйлдвэрлэгдсэн болохыг нотлох баримт юм.

Гарал үүслийн гэрчилгээний төрлүүд:

МҮХАҮТ-аас хэд хэдэн төрлийн гарал үүслийн гэрчилгээг худалдааны тусгай гэрээнд үндэслэн гаргадаг бөгөөд үүнд:

  • Гарал үүслийн гэрчилгээний маягт А
  • Гарал үүслийн гэрчилгээний маягт Е
  • Гарал үүслийн гэрчилгээний маягт APTA
  • Гарал үүслийн гэрчилгээний хэлбэр В
  • Гарал үүслийн гэрчилгээний маягт-D

Эдгээр маягтууд нь бүтээгдэхүүнийг төрөл бүрийн худалдааны гэрээний дагуу тарифын хөнгөлөлт, чөлөөлөлтөд хамрагдах боломжийг олгож, олон улсын гүйлгээг жигд явуулахад маш чухал юм.

Гарал үүслийн гэрчилгээ авахад шаардлагатай бичиг баримтууд

Гарал үүслийн гэрчилгээ авахыг хүсч буй бизнес эрхлэгчид дараахь бичиг баримтыг бүрдүүлнэ.

  1. Гадаад худалдааны гэрээний хуулбар (худалдан авах, худалдах)
  2. Өргөдлийн маягт
  3. Нэхэмжлэх (Монгол тайлбартай англи загвар)
  4. Баглаа боодлын жагсаалт (Орос/Англи хэл дээрх нэхэмжлэх ба баглаа боодлын жагсаалт)
  5. Байгууллагын гэрчилгээний хуулбар (хувь хүн иргэний үнэмлэхний хуулбарыг өгнө)
  6. Бүтээгдэхүүний найрлагыг харуулсан баримт бичиг (түүхий эдийг импортолсон бол гаалийн мэдүүлгийг хавсаргана)
  7. Тухайн бараанд авсан тусгай зөвшөөрлийн хуулбар
  8. Чанарын болон эрүүл ахуйн гэрчилгээний хуулбар
  9. Нэмэлт бичиг баримт шаардлагатай байж болно.

Онлайнаар хялбархан илгээх

Хялбарчлах үүднээс бизнес эрхлэгчид МҮХАҮТ-ын платформд шаардлагатай бичиг баримтаа байршуулснаар гарал үүслийн гэрчилгээ авах хүсэлтээ онлайнаар гаргах боломжтой боллоо. Энэ нь үйл явцыг оновчтой болгож, бизнес эрхлэгчдэд экспортын шаардлагаа үр ашигтайгаар хангахад хялбар болгож байна.

Гарал үүслийн гэрчилгээ авснаар бизнесүүд олон улсын худалдааны хууль тогтоомжийг дагаж мөрдөөд зогсохгүй тарифын хөнгөлөлт, дэлхийн зах зээлд нэвтрэх боломжийг нээж өгч байна.

Яагаад чухал вэ?

Монгол Улсаас гарал үүслийн гэрчилгээ авснаар таны бүтээгдэхүүн олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдөж, гүйлгээг хялбарчлах, тарифын давуу талыг баталгаажуулах, дэлхийд боломжуудыг нээх үүд хаалгыг олгоно.

#Гарал үүслийнГэрчилгээ #МонголынЭкспорт #ХудалдааныТанхим #МҮХАҮТ #ХудалдааныХууль #ЭкспортынБаримт #БизнесийнТохиролцоо #ХудалдааныГэрээ #МонголынБүтээгдэхүүн #ДэлхийнХудалдаа #БүтээгдэхүүнийЛиценз #ЧанарынХяналт #Экспортын #Олон Улсын #BuignTrade Экспортлогчдын гарын авлага #Гаалийнмөрчилөлт #Эрх зүйнбаримт бичиг #ХудалдааныЖурам #ОнлайнБаталгаажуулалт #ХудалдааҮйлдвэрлэл #ЭкспортынАмжилт #БаримтБэлтгэл

Монголын аж ахуйн нэгж, байгууллага нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөлтийг тайлагнах нь



Posted by

Нийгмийн даатгалын ерөнхий хуулийн дагуу аж ахуйн нэгж байгууллагууд ажилчдынхаа эрүүл мэнд, нийгмийн даатгалын шимтгэлийг суутган авч мөн ажил олгогчоос хариуцсан хувийг нэмж төлдөг. Энэхүү шимтгэлийн төлөлтийг тайлагнахад анхаарах зүйлсийг доор жагсаав.

1. Ажил олгогч тухайн сарын нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөлтийн тайланг дараа сарын 05-ны дотор цахим, эсхүл тоон гарын үсгээр баталгаажуулж, харьяалагдах нийгмийн даатгалын байгууллагад ирүүлэх бөгөөд энэ хугацаа долоо хоног бүрийн амралт, эсхүл нийтээр амрах баярын өдөртэй давхацвал дараагийн ажлын өдөр тайлагнана.

2.Дараах зөрчилд нийгмийн даатгалын улсын байцаагч акт тогтоосон бол нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөлтийн тайланг ажил олгогчоор нөхөн гаргуулна:

– Нийгмийн даатгалын шимтгэл ногдох цалин хөлсний сан, түүнтэй адилтгах орлогыг нуусан, хэмжээг нь санаатайгаар бууруулсан, буруу тодорхойлсон;

– Нийгмийн даатгалын шимтгэлийг дутуу төлсөн;

– Нийгмийн даатгалын шимтгэлийг энэ хуульд заасан хугацаанд төлөөгүй.

Нийгмийн даатгалын шимтгэлийг тайлагнахтай холбоотой эдгээр дүрмийг ойлгож, дагаж мөрдөх нь хууль зөрчих аюул болон торгууль хүлээхээс зайлсхийхэд тус болно. Монгол дахь ажил олгогчид хариуцлагаа ухамсарлаж, нийгмийн хамгааллын хүрээнд үр дүнтэй хувь нэмэр оруулж нийгмийн даатгалын шимтгэлээ цаг тухайд нь төлж, үнэн зөв тайлагнаж байх ёстой.

Гадаад ажилтныг Монгол Улсад хөдөлмөр эрхлүүлэхээр урих



Posted by , ,

Энэ удаагийн блогоор Гадаад ажилтныг Монгол Улсад хөдөлмөр эрхлүүлэхээр урих ойлголтыг хүргэе.

Ажиллах хүчний шилжилт хөдөлгөөний тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгаар Гадаад ажилтныг хөдөлмөр эрхлүүлэхээр урихад ажил олгогч аймаг, дүүргийн хөдөлмөр эрхлэлтийн байгууллагад сул орон тоо, тухайн ажлын байранд тавигдах шаардлагын талаарх мэдээллээ хүргүүлж, ажилтан авах хүсэлт гаргана. Тус хуулинд зааснаар аймаг, дүүргийн хөдөлмөр эрхлэлтийн байгууллага ажил олгогчоос ирүүлсэн ажлын байрны мэдээллийг хөдөлмөр эрхлэлтийн бүртгэл, мэдээллийн нэгдсэн санд байршуулж, нэн даруй нийтэд мэдээлнэ. Ажил олгогч гадаад улсаас ажилтан авах зорилгоор тухайн ажлыг хийж гүйцэтгэхэд шаардлагатай мэргэжил, ур чадварыг хэт өндөр тавих, ажлын байрны шаардлага хангасан Монгол Улсын иргэнийг хөдөлмөр эрхлүүлэхээс үндэслэлгүйгээр татгалзахыг хориглоно.

Монгол улсад үйл ажиллагаа явуулж буй гадаадын иргэнийг уригч байгууллага нь хөдөлмөр эрхлэлтийн бүртгэл, мэдээллийн санд ажлын байрны зарыг байршуулж, ажилтныг идэвхтэй хайж эхэлснээс хойш ажлын 14 өдрийн дотор дотоодоос ажилтан авч чадаагүй бол гадаад ажилтныг хөдөлмөр эрхлүүлэх урилга хүсэх эрхтэй. (Гэхдээ энэ нь удирдах албан тушаалд ажиллах гадаад иргэн, олон улсын болон гадаад улсын төрийн бус байгууллагын салбар, төлөөлөгчийн газрын ажилтан, сайн дурын ажилтан, Засгийн газар, төрийн байгууллага хоорондын гэрээний дагуу шинжлэх ухаан, боловсрол, эрүүл мэнд, соёл, спортын салбарын байгууллагад ажиллах мэргэжилтэн, Монгол Улсын Засгийн газраас тогтоосон нарийн мэргэшлийн мэргэжилтэн, эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээг үзүүлэх эмнэлгийн мэргэжилтэн болон хөрөнгө оруулалт, бүтээн байгуулалтын гэрээнд тусгайлан заасны дагуу зөвхөн тухайн гэрээний хугацаанд гадаад улсаас Монгол Улсад ажиллах нарийн мэргэшлийн инженер, түүнтэй дүйцэхүйц ажилтанд хамаарахгүй).

Ажил олгогч гадаад улсаас ажилтан авч ажиллуулах хүсэлтийг дараах баримт бичгийн хамт хөдөлмөр эрхлэлтийн асуудал хариуцсан төрийн захиргааны байгууллагад гаргана:

1. гадаад ажилтан ажиллуулах ажлын байрны ангилал, төрөл, жагсаалт, байршил, тэдгээрийн үргэлжлэх хугацааг тодорхойлсон ажлын төлөвлөгөө

2. улсын бүртгэлийн гэрчилгээ, зөвшөөрөлтэй эрхлэх ажил, үйлчилгээнд хамаарах бол зөвшөөрөл

3. гадаад ажилтны мэргэжил, ур чадварыг нотолсон баримт бичиг /тухайн улсын хүлээн зөвшөөрөгдсөн эрх бүхий байгууллагаар баталгаажсан байх/

4. Ажил олгогч хөдөлмөр эрхлэлтийн бүртгэл, мэдээллийн санд ажлын байрны зарыг байршуулж, ажилтныг идэвхтэй хайж эхэлснээс хойш ажлын 14 өдрийн дотор дотоодоос ажилтан авч чадаагүй бол гадаад ажилтныг хөдөлмөр эрхлүүлэх урилга хүсэх эрхтэй гэсэн шаардлагыг хангасан талаарх мэдээлэл

5. үйлчилгээний хураамж төлсөн баримт

6. нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөлтийн тодорхойлолт

7. хууль тогтоомжид заасан бусад.

Хөдөлмөр эрхлэх зөвшөөрлийн хугацаа нь ажлын байр, хөдөлмөрийн гэрээний хугацаанаас хамааран нэг жил хүртэл байх бөгөөд сунгаж болдог.

Хөдөлмөр эрхлэлтийн асуудал хариуцсан төрийн захиргааны байгууллагаас зөвшөөрөл авсан ажил олгогч гадаад ажилтныг сонгон хөдөлмөрийн гэрээ байгуулж, холбогдох бусад баримт бичгийн хамт хөдөлмөр эрхлэлтийн асуудал хариуцсан төрийн захиргааны байгууллагад хүргүүлж хөдөлмөр эрхлэх зөвшөөрлөө авна.

Гадаад ажилтныг Монгол Улсад ирсний дараа эрүүл мэндийн үзлэг, шинжилгээнд хамруулах шаардлагатай.

Хөдөлмөр эрхлэх зөвшөөрөл авсны дараа Гадаад иргэн харьяатын газраас оршин суух зөвшөөрлийг авна.

Гадаадын иргэнийг Монгол Улсад ажиллуулах



Posted by , ,

Энэ удаагийн нийтлэлээр Монгол Улсад хөдөлмөр эрхлэлттэй холбоотой асуудлаарх ерөнхий ойлголтыг өгье.

Ажиллах хүчний шилжилт хөдөлгөөний тухай хуулиар гадаадын иргэн, харьяалалгүй хүн Монгол Улсад хөдөлмөр эрхлэх, тэдгээрийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг хамгаалахтай холбогдсон харилцааг зохицуулдаг.

Хөдөлмөр эрхлэх зөвшөөрөл бүхий гадаадын иргэнд олгох виз, оршин суух зөвшөөрөлтэй холбогдсон харилцааг Гадаадын иргэний эрх зүйн байдлын тухай хуулиар зохицуулна.

Монгол Улсад хөдөлмөр эрхлэх гадаад ажилтны ажлын байр удирдах, гүйцэтгэх, туслах гэсэн төрөлтэй байна.

Удирдах албан тушаалын ажлын байр дараах ангилалтай байна.

  • гадаадын хөрөнгө оруулалттай компанийн ерөнхий захирал, гүйцэтгэх захирал, гадаадын хөрөнгө оруулагч, гадаадын хөрөнгө оруулагчийн төлөөлөгч.
  • аж ахуйн нэгж, байгууллагын төлөөлөн удирдах зөвлөлийн дарга, гишүүн, гүйцэтгэх захирал,
  • олон улсын болон гадаад улсын төрийн бус байгууллагын салбар, төлөөлөгчийн газрын удирдах ажилтан

Гүйцэтгэх албан тушаалын ажлын байр дараах ангилалтай байна.

  • Олон улсын болон гадаад улсын төрийн бус байгууллагын салбар, төлөөлөгчийн газрын ажилтан, сайн дурын ажилтан.
  • Засгийн газар, төрийн байгууллага хоорондын гэрээний дагуу шинжлэх ухаан, боловсрол, эрүүл мэнд, соёл, спортын салбарын байгууллагад ажиллах мэргэжилтэн.
  • Монгол Улсын Засгийн газраас тогтоосон нарийн мэргэшлийн мэргэжилтэн /нарийн мэргэшлийн ажлын байрны жагсаалтыг эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбараар хоёр жил тутамд 10 дугаар сарын 01-ний дотор Засгийн газар батална/.
  • Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээг үзүүлэх эмнэлгийн мэргэжилтэн;
  • Хөрөнгө оруулалт, бүтээн байгуулалтын гэрээнд тусгайлан заасны дагуу зөвхөн тухайн гэрээний хугацаанд гадаад улсаас Монгол Улсад ажиллах нарийн мэргэшлийн инженер, түүнтэй дүйцэхүйц ажилтан.
  • Бакалавр ба түүнээс дээш боловсролын зэрэгтэй шинжлэх ухаан, эрдэм шинжилгээний байгууллагын ажилтан, бүх шатны боловсролын байгууллагад ажиллах багш.
  • Соёл, спортын байгууллагад ажиллах мэргэжлийн багш, дасгалжуулагч, мэргэжилтэн

Туслах албан тушаалын ажлын байр дараах ангилалтай байна.

  • ур чадвар бүхий мэргэшсэн техникийн болон мэргэжлийн боловсрол эзэмшсэнийг нотлох тухайн улсын эрх бүхий байгууллагын, эсхүл Монгол Улсад хүлээн зөвшөөрөгдөх гэрчилгээ, диплом, мэргэжлийн үнэмлэхтэй ажилтан.
  • Монгол Улсад зургаан сар хүртэл хугацаагаар ажиллах улирлын ажилтан.

Монгол Улсад хөдөлмөр эрхлэх гадаад ажилтны тоо, хувь хэмжээг эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбараар жил бүрийн 10 дугаар сарын 01-ний дотор Засгийн газар тогтооно.

Энэхүү тоо, хувь хэмжээг тогтоохдоо үндэсний хөгжлийн бодлого, төлөвлөлтийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага болон Хөдөлмөр эрхлэлтийн үндэсний зөвлөлийн санал, хөдөлмөрийн зах зээлийн эрэлт, нийлүүлэлтийг харгалзана.

Дараагийн блогоор гадаад ажилтныг хөдөлмөр эрхлүүлэхээр урих талаар бичнэ.

Ажилтны цалин хөлс



Posted by ,

Хөдөлмөрийн тухай хуулийн дагуу ажилтны цалин хөлс нь үндсэн цалин, нэмэгдэл, нэмэгдэл хөлс, ээлжийн амралтын цалин, шагнал урамшууллаас бүрдэнэ. 

Ажил олгогч ажилтны мэдлэг, ур чадвар, ажлын туршлага, мэргэшлийн түвшин, хөдөлмөрийн нөхцөл, үүрэг хариуцлага, ажлын гүйцэтгэлийг харгалзан нэмэгдүүлэн олгож байгаа хөлсийг нэмэгдэл гэнэ. Мөн нэмэгдэлд хууль тогтоомж, хамтын гэрээ эсвэл хөдөлмөрийн дотоод журмаар тогтоон олгож байгаа ижил төстэй нэмэгдлүүд орж болно.

Нэмэгдэл хөлс гэдэгт илүү цагийн цалин, тухайн хүний ажлын үүрэг, ажлын байрнаас гадуур ажил гүйцэтгэх (нэг зэрэг эсвэл одоогийн ажилтай хослуулан), өөр ажилтныг орлуулах хөлс, хууль, хамтын гэрээ эсвэл дотоод журамд (ажлын дүрэм) заасан ижил төстэй бусад нэмэлт цалин орно. Гэрээт ажилчдын тухайд ажлын үр дүнгийн үндсэн дээр нэмэгдэл хөлс авч болно.

Ажил олгогчооос тухайн ажилтны ажлын үр дүн буюу компанид оруулсан хувь нэмэр, хүчин чармайлтыг үнэлэн олгож буй урамшуулал, тодорхой онцгой ажлыг хийж гүйцэтгэхэд олгох нэг удаагийн мөнгөн урамшуулал, хууль, гэрээ хэлэлцээр эсвэл дотоод журамд заасан бусад мөнгөн урамшуулал зэргийг шагнал урамшуулал гэнэ. Цалин хөлсөд дараах зүйлийг багтаадаггүй. Үүнд:

      - жирэмсний болон амаржсаны чөлөө авах, хөдөлмөрийн чадвараа алдах, ажилгүйдлийн болон өндөр насны тэтгэвэрт гарах үеийн г.м бүх төрлийн хууль тогтоомжид заасан тэтгэмжүүд;

      - нөхөн олговор; мөн

      - тээврийн хэрэгсэл, шатахуун, байр, хоолны хөнгөлөлт зэрэг орлого орно.

Дээрх цалингийн бүтэц нь хөдөлмөрийн гэрээгээр ажиллаж байгаа гадаадын ажилтанд мөн хамаарна.

Итгэмжлэл, түүнд тавигдах хууль зүйн шаардлага



Posted by ,

Иргэн, хуулийн этгээд өөрийн нэрийн өмнөөс хууль ёсны тодорхой үйл ажиллагаа гүйцэтгүүлэх бүрэн эрхийг хуулийн дагуу буюу итгэмжлэлийн үндсэн дээр өөр бусад этгээд /төлөөлөгч/-д олгож болно. Төлөөлөгч нь итгэмжлэлээр эрх олгосон үйл ажиллагааг төлөөлүүлэгчийн нэрийн өмнөөс гүйцэтгэх үүрэгтэй бөгөөд түүнээс үүсэх эрх, үүрэг нь зөвхөн төлөөлүүлэгчид бий болдог.

Итгэмжлэлээр төлөөлөхөд төлөөлөгч нь иргэний эрх зүйн бүрэн, бүрэн бус, хязгаарлагдмал чадамжтай иргэн болон хуулийн этгээд байж болно.

Бичгээр олгосон итгэмжлэл нь дараах шаардлагыг хангасан байх бөгөөд шаардлага хангаагүй итгэмжлэл хүчин төгөлдөр бус байна. Үүнд:

– итгэмжлэлд төлөөлүүлэгч гарын үсэг зурсан байх, хуулийн этгээдийн итгэмжлэлд эрх баригч гарын үсэг зурж, тамга, тэмдэг дарсан байх;

– хуулийн этгээдийн эд хөрөнгийг хүлээн авах, бусдад шилжүүлэх, захиран зарцуулах эрх олгосон итгэмжлэлд эрх баригчаас гадна нягтлан бодогч гарын үсэг зурсан байх;

– олгосон он, сар, өдрийг заах;

– хуульд заасан бол нотариатаар гэрчлүүлэх;

– итгэмжлэлийг тодорхой хугацаагаар олгох бол хугацааг заах. Итгэмжлэл нь хугацаатай ба хугацаагүй байна. Хугацаа заасан итгэмжлэлийн хувьд итгэмжлэлийн хугацаа 3 жилээс илүүгүй байх ба хэрэв хугацаа заагаагүй бол олгосон өдрөөс эхлэн нэг жилийн хугацаанд хүчин төгөлдөр байна.

Монгол Улс дах хүний хувийн мэдээллийн хамгаалалт



Posted by , , , ,

Хувь хүний нууцын тухай хууль анх 1995 онд батлагдсанаас хойш 26 жилийн хугацаанд нийгмийн харилцаа өөрчлөгдөж, хүмүүс цахим шилжилттэй нүүр тулж байгаатай холбоотой хуулийн зохицуулалтад өөрчлөлт оруулах шаардлага үүссэн. Иймд Улсын Их Хурал 2021 оны 12-р сарын 17-ны өдөр Хүний хувийн мэдээлэл хамгаалах тухай хуулийг шинээр баталсан бөгөөд уг хууль 2022 оны 5-р сарын 1-ний өдрөөс мөрдөгдөж эхэлсэн юм.

Энэхүү хуулиар хүний хувийн мэдээллийг хамгаалах зохицуулалтыг илүү боловсронгуй болгож мэдээллийн эзэн мэдээллийн аюулгүй байдлаа өөрөө хариуцдаг байсныг өөрчлөн мэдээлэл хариуцагч буюу тухайн иргэний мэдээллийг авч, хадгалж, ашиглаж байгаа этгээд мөн мэдээллийн аюулгүй байдлыг хангах, хамгаалах үүргийг хүлээлгэсэн.

Хүний мэдээллийг хүний хувийн мэдээлэл болон хүний эмзэг мэдээлэл гэж 2 ангилах бөгөөд доорх байдлаар тодорхойлно. Үүнд:

  • Хүний хувийн мэдээлэл гэж эцэг, эхийн нэр, өөрийн нэр, төрсөн он, сар өдөр, төрсөн газар, оршин суугаа газрын хаяг, байршил, иргэний бүртгэлийн дугаар, хөрөнгө, боловсрол, цахим мэдээллийн систем дэх мэдээлэл, хүнийг шууд болон шууд бусаар тодорхойлох боломжтой бусад мэдээлэлийг;
  • Хүний эмзэг мэдээлэл гэж хүний үндэс, угсаа, шашин шүтлэг, итгэл үнэмшил, эрүүл мэнд, захидал харилцаа, генетик болон биометрик мэдээлэл, тоон гарын үсгийн түлхүүр, ял эдэлсэн эсэх, бэлгийн болон хүйсийн чиг баримжаа, харилцааны талаарх мэдээллийг хэлнэ.

Төрийн байгууллага, хуулийн этгээд нь мэдээллийг цуглуулж, боловсруулж, ашиглахдаа хуульд зааснаас бусад тохиолдолд мэдээллийн эзний зөвшөөрлийг заавал авдаг байх, ямар зорилгоор, хэрхэн ашиглах гэж байгаагаа заавал мэдэгддэг байх зэрэг мэдээллийг цуглуулах, ашиглах, устгах үйл ажиллагаатай холбоотой дэлгэрэнгүй зохицуулалт хийсэн. Монгол Улсын хууль, олон улсын гэрээнд зааснаас бусад тохиолдолд эсүл мэдээллийн эзэн зөвшөөрөл өгснөөс бусад тохиолдолд хувийн мэдээллийг гадаад улсын хүн, хуулийн этгээдэд дамжуулахыг хориглоно. Хуульд тусгайлан заагаагүй учир нэг удирдлага бүхий олон улсад салбартай групп компанийн хувьд ч хүний хувийн мэдээллийг групп дотор дамжуулах нь гадаадруу мэдээлэл дамжуулах ойлголтод нэгэн адил хамаарна.

Мэдээлэл хариуцагч, боловсруулагч нь мэдээллийн аюулгүй байдлын үнэлгээг хийх хуулийн шаардлагатай. Ялангуяа цахим хэлбэрээр мэдээллийг цуглуулах, боловсруулах, ашиглах гэж байгаа бол дараах нөхцөлд мэдээллийн аюулгүй байдлын үнэлгээг заавал хийнэ. Үүнд:

  • мэдээллийн эзний эрх, эрх чөлөө, хууль ёсны ашиг сонирхолд нөлөөлөхүйц шийдвэр гаргах;
  • хүний эмзэг мэдээллийг байнга боловсруулах.

Хүний эрхийн Үндэсний Комисс энэхүү үнэлгээг хянаад цахим хэлбэрээр мэдээллийн боловсруулалт хийх технологийг ашиглан мэдээлэл цуглуулж, боловсруулж, ашиглах боломжтой эсэх талаар зөвлөмж гаргах үүрэгтэй.

Түүнээс гадна, мэдээлэл хариуцагч нь мэдээлэл цуглуулах, боловсруулах, ашиглах явцад гарсан зөрчил, түүний сөрөг үр дагаварыг арилгах талаар авсан хариу арга хэмжээний тухай бүртгэл хөтлөх бөгөөд бүртгэлийг жил бүрийн нэгдүгээр сард эсхүл шаардсан тухай бүр Хүний эрхийн Үндэсний Комисст өгөх ёстой байдаг.

Монгол Улс дах таримал ургамлын шинэ сортын хамгаалалт



Posted by

Монгол Улс НҮБ-ын Хүнс хөдөө аж ахуйн байгууллага, Шинэ сортын ургамал хамгааллын Олон Улсын холбооноос гаргасан техникийн зөвлөмжид тулгуурлан Таримал ургамлын үр, сортын тухай хуулийн төслийг боловсруулж, Улсын Их Хурал 2021 оны 10 дугаар сарын 29-ны өдөр хуулийн төслийг хэлэлцэн баталсан.  Уг хуулиар үр тарианы салбарын хөгжлийг дэмжих, үрийн салбарт судалгаа шинжилгээ, инновацыг нэвтрүүлэх, үрийг шударга худалдаалах, хамгаалах, ургамлын генетик нөөцийг тогтвортой ашиглах, ургамлын шинэ сортыг бий болгох, бүтээгчийн эрхийг хамгаалах, хүнсний аюулгүй байдлыг хангахтай холбоотой асуудлыг зохицуулсан.

Шинэ ургамлын сортыг бүртгэх, бүтээгчийн эрхийг хамгаалах асуудал нь энэ хуулиар зохицуулагдсан бөгөөд сонирхогч этгээд сортын үндэсний санд бүртгэлтэй, хамгаалагдсан сорт ашиглан үр үйлдвэрлэх, худалдах, экспортлох, импортлох үйл ажиллагаа явуулах тохиолдолд сорт бүтээгчийн зөвшөөрлийг авдаг болсон юм. Сорт бүтээгчийн эрхийн хүчинтэй хугацаа 20 жил байх ба мод, мөлхөө ургамлын хувьд 25 жил байна.

Хүнс хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яам Монгол Улсад шинэ сортын ургамлыг бүртгэж, шинэ сорт бүтээгчийн эрхийг хамгаална. Шинэ сортын бүтээгчийн эрх олгох эсэх асуудлыг шийдвэрлэхдээ тариалангийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага тухайн сортыг шинэ, ялгаатай, жигдэрсэн, тогтворжсон болохыг тогтоох ба үүний тулд шаардлагатай хээрийн туршилт, лабораторийн шинжилгээг хийнэ. Эдгээр 4 шаардлагыг дор дурдсанаар ойлгоно.

Шинэ – сортын үржүүлгийн болон ургацын материалыг сортын бүтээгч өөрөө, эсхүл түүний зөвшөөрлөөр хүсэлт гаргасан өдрөөс өмнө дараах хугацаанд худалдаагүй, түгээгээгүй сортыг шинэ гэж үзнэ.

  • Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт нэг жилээс өмнө
  • Бусад улсын нутаг дэвсгэрт дөрвөн жилээс өмнө, мод бутлаг ургамлын хувьд зургаан жилээс өмнө.

Ялгаатай – шинээр гаргасан сорт нь хүсэлт гаргах үед нийтэд танигдсан бусад сортоос илэрхий ялгаатай бол тухайн сортыг ялгаатай гэж үзнэ.

Жигдэрсэн – хэрэв үржүүлгийн онцлогоос хамааран гарч болох өөрчлөлтийн үед сортын үндсэн шинж хангалттай жигд хадгалагдаж байвал жигдэрсэн сорт гэж үзнэ.

Тогтворжсон – давтан үржүүлгийн дараа эсвэл тодорхой мөчлөгтэй үржүүлгийн төгсгөлд сортын үндсэн шинж тэмдэг өөрчлөгдөхгүй байвал сортыг тогтворжсон сорт гэж үзнэ.

Иймд эхлээд бүртгүүлэх гэж буй ургамлын сортыг Монгол оронд шинэ гэж үзэх боломжтой эсэхийг тодруулах шаардлагатай. Үүний тулд тухайн сорт Монголд өмнө нь зарагдаж байсан эсэх, тарьж байсан эсэхийг тодорхойлох нь чухал ач холбогдолтой юм.