Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хууль 2016 оны 1-р сарын 1-ний өдрөөс хүчин төгөлдөр боллоо.

НӨАТ-ын хуулиар НӨАТ-д хамаарах үйл ажиллагааны төрлийг өргөжүүлсэн. НӨАТ-ын тухай хууль нь жижиг, дунд үйлдвэрлэлийг дэмжих зорилгоор НӨАТ төлөгчөөр бүртгүүлэх шаардлагын босгыг 10 сая төгрөгөөс 50 сая төгрөг болгон нэмэгдүүлжээ. Аж ахуйн нэгжийн орлого 10 сая төгрөгт хүрсэн тохиолдолд НӨАТ төлөгчөөр сайн дураар бүртгүүлэх боломжтой.

Мөн хуульд тодорхой нөхцөл хангагдсан тохиолдолд төлсөн татварынхаа 20 хүртэлх хувийг буцаан авах боломжтой татвар төлөгчдийг урамшуулах тогтолцоог нэвтрүүлсэн. Нэгдсэн өртгийн бүртгэлийн системийг бий болгосноор НӨАТ-ын төлбөртэй холбоотой мэдээлэл цуглуулах, боловсруулах, тайлагнах систем, журмыг боловсронгуй болгохыг эрмэлзэж байна.

Албан татвар төлөгч гэж хэн байх вэ?

 Хувь хүн болон хуулийн этгээд байна.

Хувь хүний хувьд өөртөө хэрэглэх зориулалтаар импортоор оруулж ирсэн бараанд татвар төлнө.

Хуулийн этгээдийн хувьд дотооддоо борлуулсан болон  импорт, экспорт хийсэн бараа, ажил, үйлчилгээнд татвар төлнө.

Хөдөлмөрийн гэрээгээр  байнга болон түр хугацаагаар ажиллаж байгаа иргэнд НӨАТ ногдуулахгүй.

Ямар бараа, ажил үйлчилгээнд НӨАТ ногдуулах вэ?

• импортлосон болон экспортлосон, МУ-д борлуулсан бүх бараа, ажил, үйлчилгээнд;
• эрх борлуулах;
• өрийг бараа, ажил ,үйлчилгээ үзүүлэх замаар хаах;
• гадаадын иргэн, хуулийн этгээдээс МУ-ын иргэн, хуулийн этгээдэд борлуулсан бараа, гүйцэтгэсэн ажил, үзүүлсэн үйлчилгээнд;
•  цахилгаан, дулаан, хий, ус хангамж, ариутгах татуурга, шуудан, харилцаа холбооны болон бусад үйлчилгээ үзүүлэх;
• бараа түрээслүүлэх, эзэмшүүлэх, ашиглуулах;
•  зочид буудал буюу түүнтэй адилтгах байранд байр түрээслүүлэх, бусад хэлбэрээр эзэмшүүлэх, ашиглуулах;
• үл хөдлөх, хөдлөх эд хөрөнгө түрээслүүлэх, бусад хэлбэрээр эзэмшүүлэх, ашиглуулах;
• хуулийн этгээд татан буугдах үед хувьцаа эзэмшигч, хувь нийлүүлэгч болон албан татвар суутган төлөгч өөртөө бараа үлдээх;
• оюуны өмчийг шилжүүлэх, түрээслүүлэх, худалдах;
•  хонжворт сугалаа, төлбөрт таавар, бооцоот тоглоом ;
• зуучлал /зуучлах, төлөөлөл, комиссын үйлчилгээ;
• хүү, торгууль, алданги;
• хөрөнгийн үнэлгээний үйлчилгээ;
• төрөөс олгож байгаа төсвийн санхүүжилт, татаас, урамшуулал;
• шаардах эрхийг худалдан авах замаар санхүүжилт хийх /факторинг, форфайтинг зэрэг тэдгээртэй адилтгах хэлцэл/;
• хууль зүйн үйлчилгээ;
• үсчин, гоо сайхан, засвар үйлчилгээ, угаалга, хими цэвэрлэгээ

Албан татварын хувь хэмжээ хэд байх вэ?

НӨАТ-ын хувь хэмжээ10 хувь байгаа, нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас чөлөөлөгдсөн бараа, ажил, үйлчилгээнд зарим өөрчлөлт орсон, тэг (“0” хувь) багтсан байгаа.

МУ-д борлуулсан болон импортоор оруулсан бүх бараа, ажил, үйлчилгээнд 10 хувийн НӨАТ-ийн татвар ногдуулна. Экспортын бараанд татвар ногдуулахгүй. Импортоор оруулсан, эсхүл үйлдвэрлэн борлуулсан автобензин, дизелийн түлшинд 0-10 хувийн татвар ногдуулна гэхдээ албан татварын хувийг Засгийн газар тогтооно.

     /”0″/ хувийн албан татвар

Экспортод гаргасан, гаалийн байгууллагад мэдүүлсэн бараа, МУ-ын Олон улсын гэрээнд заасны дагуу Монгол улсаас гадаад улсад, гадаадаас Монгол хүртэл болон дамжин өнгөрөх зорчигч, ачаа тээврийн үйлчилгээ, Монгол Улсын нутаг дэвсгэрээс гадна үзүүлсэн үйлчилгээ болон МУ-д оршин суугч бус этгээдэд үзүүлсэн үйлчилгээ,  олон улсын нислэг үйлдэж байгаа дотоодын болон гадаадын агаарын тээврийн хөлөгний шатахуун, цэвэрлэгээ, нислэгийн явцад дахь худалдаа, хоол, ундаагаар үйлчилсэн үйлчилгээ, Засгийн газар, Монголбанкны захиалгаар дотоодод үйлдвэрлэсэн төрийн одон медаль, мөнгөн тэмдэгт, зоос; ашигт малтмалын эцсийн бүтээгдэхүүнд  0 хувийн татвар ногдуулна.

Компанийн Төлөөлөн удирдах зөвлөл нь санхүүгийн тайлангийн талаар дүгнэлт гарган хувьцаа эзэмшигчдийн хуралд оруулж хэлэлцүүлэх үүрэгтэй байдаг тухай бид өмнөх блогт дурдсан. Энэ удаа компанийн санхүүгийн тайлан гэдэгт юуг ойлгох уу, түүнд тавигдах шаардлага, хамрах хүрээнд та бүхний анхаарлыг хандуулъя.

Монгол улсад үйл ажиллагаа явуулж буй аж ахуйн нэгж, байгууллага санхүүгийн тайлангаа харилцагч санхүүгийн байгууллагад цахим хэлбэрээр хүргүүлэх үүрэгтэй байдаг. Эдгээр аж ахуйн нэгж байгууллага нь нягтлан бодох бүртгэлээ монгол хэлээр хөтөлж, ажил, гүйлгээгээ үндэсний мөнгөн тэмдэгтээр бүртгэж, тайлагнадаг.

Санхүүгийн тайлагналын олон улсын стандартын дагуу нягтлан бодох бүртгэл хөтөлж, санхүүгийн тайлангаа гаргадаг аж ахуйн нэгж, байгууллагын санхүүгийн тайлан нь дараах бүрэлдэхүүнтэй байна:

• санхүүгийн байдлын тайлан;
• орлогын дэлгэрэнгүй тайлан;
• өмчийн өөрчлөлтийн тайлан;
• мөнгөн гүйлгээний тайлан;
• санхүүгийн тайлангийн тодруулга.

Компанийн гүйцэтгэх удирдлага болон ерөнхий нягтлан бодогч нь санхүүгийн тайланд гарын үсэг зурж, тамга /тэмдэг/ дарж баталгаажуулдаг ба эхний хагас жилийн санхүүгийн тайланг 07 дугаар сарын 20-ны өдрийн дотор, жилийн санхүүгийн тайланг дараа оны 02 дугаар сарын 10-ны өдрийн дотор харилцагч санхүүгийн байгууллагад цахим хэлбэрээр хүргүүлдэг. Компани нь нягтлан бодох бүртгэлийн баримт болон санхүүгийн тайланг 10-аас доошгүй жил хадгалдаг байна.

Харилцагч санхүүгийн байгууллага, эсвэл банк, санхүүгийн зах зээлийг хянах, эрх бүхий төрийн болон төрийн бус байгууллага нь компанийн санхүүгийн тайлангийн үзүүлэлтийн талаар нэмэлт тайлбар, тодруулга шаардах эрхтэй байдаг. Энэ тохиолдолд аж ахуйн нэгж, байгууллагын ерөнхий нягтлан бодогч нь шаардсан тайлбар, тодруулгыг цаг хугацаанд нь үнэн зөв, бүрэн гаргаж өгөх үүрэгтэй.

Нягтлан бодох бүртгэлийг удирдан зохион байгуулах үүргийг аж ахуйн нэгж, байгууллагын гүйцэтгэх удирдлага хүлээдэг. Аж ахуйн нэгж, байгууллагын нягтлан бодох бүртгэлийг хөтөлж, санхүүгийн тайланг гаргаж, тайлагнах этгээд нь мэргэжлийн, эсхүл мэргэшсэн нягтлан бодогч байна. Компаниуд нь гэрээт нягтлан бодогчтой байдаг ба нягтлан бодох бүртгэлийн мэргэжлийн зөвлөх үйлчилгээг гаднаас авч ажиллуулж болдог.

            Зарим аж ахуйн нэгж байгууллага, ялангуяа гадаадын хөрөнгө оруулалттай компани санхүүгийн тайландаа заавал аудит хийлгэхийг хуулиар шаарддаг. Энэ талаар бид дараагийн блогтоо дэлгэрэнгүй мэдээллэнэ.

Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн нарийн бичгийн дарга нь компанийн эрх бүхий албан тушаалтанд тооцогддог. Учир нь тэрээр компанийн албан ёсны шийдвэрийг гаргах болон гэрээ, хэлцэл хийхэд шууд болон шууд бусаар оролцдог. Энэ талаар Компанийн тухай хуулийн 84.1-т зохицуулсан байдаг.

Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн нарийн бичгийн даргыг төлөөлөн удирдах зөвлөлийн даргын санал болгосноор төлөөлөн удирдах зөвлөл томилохоор заасан байдаг.

Төрийн болон нутгийн захиргааны байгууллага, цэрэг, цагдаа, шүүх, прокурорын байгууллагад удирдах албан тушаал хашдаг, эсвэл ял шийтгэл эдэлж байгаа этгээд төлөөлөн удирдах зөвлөлийн нарийн бичгийн даргаар ажиллахыг хориглодог байна.

Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн нарийн бичгийн дарга нь компанийн засаглалын чиглэлээр сургалтад хамрагдаж, гэрчилгээ авсан байх шаардлагыг  Компанийн тухай хуулийн 75.8-т хуульчилсан байна. Энэхүү шаардлага нь хувьцаат болон хязгаарлагдмал хариуцалгатай компанийн ТУЗ-ийн гишүүн болон нарийн бичгийн даргад аль алинд нь хамаардаг байна.

Компанийн тухай хуулийн 82.2, 97.5, 98.2 зүйлд төлөөлөн удирдах зөвлөлийн нарийн бичгийн даргын ажил үүргийг тодорхой тусгасан. Үүнд:

• төлөөлөн удирдах зөвлөлийн дотоод үйл ажиллагааг хариуцан зохицуулах;.
• хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын болон төлөөлөн удирдах зөвлөлийн бичиг хэргийг хариуцан хөтлөх, хувьцаа эзэмшигчид мэдээлэл хүргэх;
• хувьцаа эзэмшигчдийн болон төлөөлөн удирдах зөвлөлийн хурлын бэлтгэлийг хангах, хурлын зар, хэлэлцэх асуудалтай холбоотой мэдээлэл болон гарах шийдвэрийн төсөл, бусад баримт бичгийг зохих журмын дагуу бэлтгэх, хүргэх ажлыг зохион байгуулах;
• хувьцаа эзэмшигчдийн болон төлөөлөн удирдах зөвлөлийн хурлын тэмдэглэлийг хөтлөх, гарах шийдвэрийг зохих журмын дагуу баталгаажуулах, хэрэгжилтэд хяналт тавих;
• хувьцаа эзэмшигчдийн хурал, төлөөлөн удирдах зөвлөл, гүйцэтгэх захирал болон бусад оролцогч талуудын хоорондын үйл ажиллагааны уялдааг хангах зэрэг болно.

МУ-ын Барилгын тухай хуульд “барилгын ажил эхлүүлэх, үргэлжлүүлэх зөвшөөрөл “ буюу барилгын ажлын зөвшөөрөл гэдгийг барилгын ажлыг гүйцэтгэхийг зөвшөөрч, эрх бүхий байгууллагаас гаргасан шийдвэрийг хэлнэ. Ийнхүү барилгын ажил эхлүүлэх, үргэлжлүүлэхийн тулд аж ахуйн нэгжүүд Барилгын ажлын зөвшөөрөл авах хүсэлтийгАймаг, нийслэлийн Засаг даргад гаргах шаардлагатай. Ингэхдээ дараах баримт бичгийг хавсаргана:

• барилга байгууламжийн байршил, загвар зураг, техникийн нөхцөлийг баталгаажуулсан шийдвэр;
• барилга байгууламжийн магадлал хийгдсэн иж бүрэн зураг төсөл, магадлалын дүгнэлт;
• зураг төсөл зохиогч хуулийн этгээдийн танилцуулга, улсын бүртгэлийн болон тусгай зөвшөөрлийн гэрчилгээний хуулбар;
• байгаль орчны хууль тогтоомжийн дагуу байгаль орчны нөлөөллийн үнэлгээ хийлгэх шаардлагатай барилга байгууламжийн үнэлгээний тайлан;
• гэнэтийн ослын болон хариуцлагын даатгалд даатгуулсан бол гэрчилгээг хавсаргах.

Түүнчлэн, дээрх заасан баримт бичгээс гадна зураг төсөл боловсруулсан болон барилгын ажил гүйцэтгэх хуулийн этгээдийн тусгай зөвшөөрлийг, мөн барилгын ажлын үе шатанд тавих хяналтыг хэрхэн хэрэгжүүлэх төлөвлөгөөг хавсаргана.

Аймаг, нийслэлийн Засаг дарга хүсэлтийг үндэслэн барилгын ажлын зөвшөөрлийг ажлын 10 өдөрт багтаан олгож, гэрчилгээгээр баталгаажуулна.

Барилгын үйл ажиллагааг тусгай зөвшөөрөл болон барилгын ажлын зөвшөөрөл авсаны  үндсэн дээр явуулдаг байна.

Барилгын үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийг 5 жилийн хугацаатай олгоно. Хэрвээ барилгын үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн хугацаа дууссан тохиолдолд дахин 5 жилээр сунгаж болно.

Барилгын үйл ажиллагааны тусгай зөшөөрөл авсан хуулийн этгээд нь барилгын ажлын зөвшөөрлийн хүрээнд үйл ажиллагаа явуулна. Тиймээс, барилгын үйл ажиллагаа явуулдаг компаниудад барилгын ажлын зөвшөөрөл авах нь маш чухал юм.

Бага, дунд, өндөр төвөгшилтэй барилга байгууламжид дараах төрлийн барилгын ажлын зөвшөөрөл олгоно. Үүнд: i) барилга байгууламжийг шинээр барих, ii) барилга байгууламжийг өргөтгөх, шинэчлэн барих, iii) барилга байгууламжийг буулгах.

 Барилгын ажлын зөвшөөрлийг аймаг болон нийслэлийн Засаг дарга олгодог байна.  

Барилгын ажлын зөвшөөрлийг авахаар аймаг болон нийслэлийн засаг даргад хүсэлт гаргахдаа дараах баримт бичгийг хавсаргана.Мөн түүнчлэн барилгын ажил эхлүүлэх, үргэлжлүүлэх зөвшөөрөл авахад доорх материалыг бүрдүүлж өгнө. Аймаг, нийслэлийн Засаг дарга доорх материалуудыг хянаад ажлын 10 хоногт багтааж шийдвэр гаргаж зөвшөөрөл олгоно.

1. барилга байгууламжийн байршил, загвар зураг, техникийн нөхцөлийг баталгаажуулсан шийдвэр;
2. барилга байгууламжийн магадлал хийгдсэн иж бүрэн зураг төсөл, магадлалын дүгнэлт;
3. зураг төсөл зохиогч хуулийн этгээдийн танилцуулга, улсын бүртгэлийн болон тусгай зөвшөөрлийн гэрчилгээний хуулбар;
4. байгаль орчны хууль тогтоомжийн дагуу байгаль орчны нөлөөллийн үнэлгээ хийлгэх шаардлагатай барилга байгууламжийн үнэлгээний тайлан;
5. гэнэтийн ослын болон хариуцлагын даатгалд даатгуулсан бол гэрчилгээг хавсаргах.

Барилгын ажлын зөвшөөрлийг олгохдоо дараах мэдээллийг барилгын ажлын зөвшөөрлийн гэрчилгээнд тусгадаг байна.Үүнд;

• барилга байгууламжийн байршлын талаархи мэдээлэл;
• газрын бүртгэлийн мэдээлэл, кадастрын код;
• барилгын ажлын зөвшөөрөл олгосон он, сар, өдөр, зөвшөөрлийн дугаар;
• барилгын ажлын зөвшөөрлийн хүчинтэй хугацаа;
• барилгын ажлын зөвшөөрлийн хугацаа үйлчилж эхлэх он, сар, өдөр;
• барилга байгууламжийн зориулалт, хүчин чадлын талаархи мэдээлэл;
• барилга байгууламжийн ангилал;
• барилгын ажлын захиалагч, гүйцэтгэгчийн талаархи мэдээлэл;
• барилгын ажлын зөвшөөрөл олгосон ажилтны албан тушаал, гарын үсэг.

Барилгын ажлын зөвшөөрлийг барилгын ажил гүйцэтгэх талбайн болон үйлдвэрлэлийн зохион байгуулалтын зураг төсөлд заасан хугацаагаар олгоно. Хугацааг барилгын ажил эхлүүлэхээр заасан өдрөөс эхлэн тооцно. Захиалагч барилгын ажлын зөвшөөрлийг сунгуулахаар хүсэлтээ  хугацаа дуусахаас 30 хоногийн өмнө  аймаг, нийслэлийн Засаг даргад гаргаж, дуусаагүй ажлыг гүйцэтгэх бодит хугацааг тусгасан төлөвлөгөөг хавсаргана. Засаг дарга хүсэлтийг хүлээн авснаас хойш ажлын таван өдөрт багтаан шийдвэрлэж, барилгын ажлын зөвшөөрлийн гэрчилгээнд нэмэлт, өөрчлөлт оруулна. Хэрвээ захиалагч барилгын ажлын зөвшөөрлийн хугацаа дуусахаас өмнө хүсэлт гаргаагүй бол барилгын ажлын зөвшөөрлийг дээр дурьдсан процессын дагуу шинээр авна.