Category Archives: Corporate Commercial

Монгол Улс дахь Авлигын эсрэг хуулийн үр дүн



Posted by ,

Улс төрийн авлига, шүүх, хяналтын байгууллагын авлигаас үүдэлтэй Монгол Улсад бизнес эрхэлж буй гадаадын хөрөнгө оруулагч, компаниудын хувьд авлигын асуудал өндөр эрсдэл дагуулдаг. Монгол Улс 1996 оноос эхлэн авлигын эсрэг хууль тогтоомж, авлигатай тэмцэх үндэсний хөтөлбөр зэрэг үйл ажиллагаагаар авлигатай тэмцэж байна. Тухайлбал, Эрүүгийн хууль болон Авлигын эсрэг хууль нь авлига, хээл хахуулийг идэвхитэй болон идэвхгүй хувилбараар өгч авахыг хориглосон байдаг. Гэтэл Монгол Улсын авлигын индекс сүүлийн 3 жил буураагүй, тэр ч бүү хэл авлигын индекс энэ онд нэмэгдсэн нь авлигын эсрэг хуулийн үр дүн, хэрэгжилтийн талаар эргэлзээ дагуулж байна.

Жил бүр Транспэрэнси олон улсын байгууллагаас улс орнуудын авлигын талаар шинжээч бизнес эрхлгэчдийн судалгаан дээр үндэслэн авлигын төсөөллийн индексийг боловсруулдаг. 2020-2022 онд Монгол Улс 35 оноо авч, авлигын индексээр 180 улсаас 111-т эрэмбэлэгдсэн бол энэ онд 33 оноогоор 116 дугаар байрт орсон байна.

Цалин, түүнтэй адилтгах орлогоос шаталсан системээр татвар төлөх зохицуулалт хэрэгжиж эхэллээ



Posted by , ,

Манай байгууллагад сүүлд ирүүлсэн олон улсын судалгааны асуулгад Монгол Улсын Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуульд шинэчлэл, өөрчлөлт орсон эсэх талаар байлаа.

Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн нэмэлт өөрчлөлт 2023 оны 1 дүгээр сарын 1-нээс мөрдөгдөж эхэллээ. Тухайн өөрчлөлтөөр хувь хүний цалин болон түүнтэй адилтгах бусад орлогоос шаталсан татвар авах зохицуулалтыг тусгасан. Тодруулбал цалингийн орлогоос авах шаталсан татварыг дараах байдлаар суутгана.

  1. 0-120 сая хүртэлх төгрөгийн орлого олсон тохиолдолд 10%-ын татвар.
  2. 120 сая-180 сая хүртэлх төгрөгийн орлого олсон тохиолдолд 12 сая төгрөг дээр 120 сая төгрөгөөс давсан орлогод 15%-ын татвар.
  3. 180 саяас дээш орлого олсон тохиолдолд  18 сая төгрөг дээр 180 сая төгрөгөөс давсан орлогод 20%-ын татвар.

Жишээ нь 144 сая төгрөгийн цалин, түүнтэй адилтгах орлоготой хувь хүний 120 сая төгрөгийн орлогоос 10%-ын татвар суутгана. Үлдсэн 24 сая төгрөгийн орлогоос 15%-ын татварыг суутгаж тооцно.  

Хөдөлмөрийн тухай хуулийн шинэ зохицуулалт “Үл өрсөлдөх үүрэг”



Posted by ,

Сүүлийн үед манай хуульчдад ирсэн асуултуудын нэг нь ажил олгогчоос үл өрсөлдөх үүргийг ажилтанд ногдуулах нь хуулийн дагуу эсэх талаар байлаа.

Ажил олгогчоос ажилчдадаа хөдөлмөрийн гэрээг цуцалсны дараа ижил төрлийн үйл ажиллагаа эрхэлдэг компанид ажиллахгүй байхыг үүрэг болгож болох уу гэж байнга асуудаг. Энэхүү асуудлыг Хөдөлмөрийн тухай хуулийн хөдөлмөрийн гэрээний нэмэлт нөхцөл хэсэгт зохицуулсан байдаг.

Ажил олгогч үйлдвэрлэл, бизнесийнхээ нууцыг хамгаалах зорилгоор онцгой нөхцөл бүхий гэрээтэй ажилтантай харилцан тохиролцсоны үндсэн дээр үл өрсөлдөх үүрэг хүлээх нэмэлт нөхцөлийг хөдөлмөрийн гэрээнд тусгах, эсхүл энэ талаар дагалдах гэрээ байгуулж болно. Үл өрсөлдөх үүргээр ажилтан хөдөлмөр эрхлэлтийн харилцаа дуусгавар болсноос хойш тодорхой хугацаанд ажил олгогчтой өрсөлдөгч аж ахуй нэгж, байгууллага, хувь хүнд ажиллах эрхгүй байх юм. Хөдөлмөрийн гэрээн дэх үл өрсөлдөх нэмэлт нөхцөл, эсхүл дагалдах гэрээний үйлчлэх хугацаа нь ажилтны хөдөлмөрийн гэрээ дуусгавар болсноос хойш 1 жилээс илүүгүй байна. Хөдөлмөрийн харилцаа дуусгавар болсны дагаа нэмэлт нөхцөл хүчинтэй байх хугацаанд ажилтанд сүүлийн сарын цалингийн 50-иас доошгүй хувьтай тэнцэх хэмжээний тэтгэмж олгоно. Сүүлийн сарын цалин гэдэг нь үндсэн цалин, нэмэгдэл, нэмэгдэл хөлс, ээлжийн амралтын цалин, шагнал урамшуулал зэргийг багтаасан цалин юм.

Монгол дахь криптовалютын солилцоо, арилжаа



Posted by , ,

Бид олон улсын бизнес эрхэлдэг гадаадын олон үйлчлүүлэгчидтэй хамтран ажиллаж байх явцад сүүлийн үед асуусан асуултуудын нэг бол криптовалют Монголд хууль ёсны эсэх, түүнийг хэрхэн зохицуулж буй талаар байлаа.

Монголд криптовалютын арилжаа, солилцоо нь хууль ёсны бөгөөд 2021 оны 12 дугаар  сарын 17-ны өдрөөс хэрэгжиж эхэлсэн “Виртуал өмчийн үйлчилгээ үзүүлэгчийн тухай”хуулиар зохицуулагдаж байна.

Дэлхий дахинд технологийн процесс хурдацтай хөгжиж байгаатай зэрэгцэж Монголд крипто хөрөнгийн зах зээл өргөжиж байна. Иймээс олон нийтийг эрсдэлээс урьдчилан сэргийлэх, криптовалютын арилжаа, солилцооны талаарх шаардлагатай бүртгэл хийх мөн мөнгө угаах, террорист санхүүжүүлэхтэй холбоотой гүйлгээнээс урьдчилан сэргийлэх, хянах үүднээс эрх зүйн орчныг бүрдүүлэх шаардлага үүссэн.

Эдгээр асуудлыг харгалзан Монгол Улс криптовалютын харилцааг зохицуулахаар “Виртуал өмчийн үйлчилгээ үзүүлэгчийн тухай” хуулийг баталсан. Хуулийн гол зорилго нь криптовалют солилцох, арилжаалах үйлчилгээ үзүүлэгчдийг бүртгэх, тэдний үйл ажиллагаанд хяналт тавих, хууль ёсны эрх, үүргийг нь тодорхойлох явдал юм. 2022 оны 12 дугаар сараас эхлэн уг хуулиар Санхүүгийн зохицуулах хороонд криптовалютын солилцоо, худалдааны үйлчилгээ үзүүлэгч хуулийн этгээдийг бүртгэх, хянах эрхийг олгосон бөгөөд криптовалютын үйлчилгээ үзүүлэх компаниуд эрх бүхий байгуулагад бүртгүүлж, тусгай зөвшөөрөл авах ёстой. Түүнчлэн криптовалютын солилцоо, арилжааны үйлчилгээ үзүүлэгчийн орлогод татвар ногдуулж нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас чөлөөлөгдхөөр хуульчилсан болно.

Гадаадын хөрөнгө оруулалттай компани газар эзэмших эсвэл ашиглах эрхтэй юу? МУ-ын хууль зүйн зохицуулалт



Posted by , ,

Монгол Улсын Газрын тухай хуулийн 27-44 дүгээр зүйлд газар эзэмших, ашиглах эрх, түүнийг олгох тухай зохицуулсан. Энэ удаагийн блогоор бид газар эзэмших болон ашиглах эрхийн ялгаа, гадаадын хөрөнгө оруулалттай компани газар ашиглах, эзэмших эрхтэй эсэх талаар дурдах болно.

Газрын тухай хуулийн зохицуулалтаар газар ашиглах, эзэмших эрх нь субъект, ашиглах зориулалт, хэмжээ, хугацаа зэргээрээ өөр өөр байдаг. Тухайлбал, субъектийн хувьд зөвхөн Монгол Улсын иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагад газар эзэмшүүлдэг.

Монгол Улсын хууль тогтоомжийн дагуу гадаадын хөрөнгө оруулалттай компани Монгол Улсын хуулийн этгээд мөн боловч Газрын тухай хуулийн 44 дүгээр зүйлд зааснаар газар эзэмших бус зөвхөн ашиглах эрхтэй. Түүнчлэн гадаадын хөрөнгө оруулалттай компанийг зөвхөн газар ашиглах эрхтэй байхаар Монгол Улсын Үндсэн хуулийн 6 дугаар зүйлийн 6.5-д “Төрөөс гадаадын иргэн, хуулийн этгээд, харьяалалгүй хүнд газрыг төлбөр, хугацаатайгаар болон хуульд заасан бусад болзол журмаар ашиглуулж болно” гэж тусгасан байдаг.

Энэ нь Монгол Улсын Үндсэн хуулийн “Газрын харилцаа үндэсний өв уламжлал, тусгаар тогтнолын үндэс” гэх үзэл санаатай холбоотой. Үүний учир гадаадын хөрөнгө оруулалттай аж ахуй нэгжид газар эзэмших эрх олгох нь Үндсэн Хуулийн үзэл баримтлалтай харшилдаг.

Гадаадын хөрөнгө оруулалттай компанийн газрыг тусгай зориулалт, хугацаа, болзолтойгоор ашиглуулах бөгөөд уг хугацааг Засгийн газар тогтооно.

БАРЬЦААНЫ ЗҮЙЛИЙГ ШҮҮХЭЭС ГАДУУР ДУУДЛАГА ХУДАЛДААГААР ХУДАЛДАХ



Posted by , ,

Үл хөдлөх эд хөрөнгийн барьцааны тухай хуулийн 11.2, 44.1, 45.1 -т Барьцааны зүйлийг шүүхээс гадуур худалдах ажиллагааг талуудын хооронд байгуулсан гэрээнд тусгасан бол шүүхээс гадуур явуулж болох тухай зохицуулсан.  Барьцааны зүйлийг талууд шүүхээс гадуур, эсхүл шүүхийн журмаар худалдаж болно.

 Барьцаалагч нь үүргийн гүйцэтгэлийг барьцаалуулагчаас шаардах эрхтэй. Үүргийн гүйцэтгэлийг шаардах тухайгаа барьцаалуулагчид бичгээр мэдэгдэнэ гэж заасан байна. Тиймээс эхний алхам бол Барьцаалагч нь үүргийн гүйцэтгэлийг шаардсан албан бичиг буюу 30 хоногийн мэдэгдэл Барьцаалуулагчид өгнө.  

 Барьцаалуулагч 30 хоногийн дотор хариу өгөөгүй бол энэ тухай улсын бүртгэлийн байгууллагад бүртгүүлж, барьцаааны зүйлийг худалдах ажиллагааг эхлүүлнэ.  

Дуудлага худалдааны үнийг гэрээний талууд тохиролцоно, хэрвээ тохиролцоогүй бол үнэлгээчний тогтоосон зах зээлийн үнийн 70 хувиар тооцон тогтооно. 

Дуудлага худалдааг үнэ хаялцулах замаар нээлттэй явуулна. Хамгийн өндөр үнэ санал болгосон этгээд дуудлага худалдааны ялагч болно.

Хэрвээ дуудлага худалдааны явцад өрсөлдөөн гараагүй эсвэл  ялагч нь өөрийн санал болгосон үнийг гэрээнд заасан хугацаанд зохих дансанд оруулаагүй бол дуудлага худалдаа болоогүй гэж үзэн дахин дуудлага худалдаа явуулна. Энэ тохиолдолд ажлын 2 хоногт багтаан дуудлага худалдаа болоогүй тухай мэдээллийг анхны зар нийтлэгдсэн хэвлэлд нийтлүүлнэ.

Барьцаалагч нь дуудлага худалдаа болоогүй гэж зарласнаас хойш 10 хоногийн дотор барьцаалуулагчтай тохиролцож гэрээ байгуулан барьцааны зүйлийг дуудлага худалдааны анхны үнээр өөрийн өмчлөлд шилжүүлэн авах эрхтэй.

Хэрвээ барьцаалагч барьцааны зүйлийг дуудлага худалдааны анхны үнээр өөрийн өмчлөлд шилжүүлэн аваагүй бол 2 дахь дуудлага худалдааг 1 сарын дотор явуулна.

Өрсөлдөөн гараагүй гэсэн үндэслэлээр 2 дахь дуудлага худалдааг явуулбал дуудлага худалдааны анхны үнийг 20 хүртэл хувиар бууруулна.

Ялагч нь өөрийн санал болгосон үнийг гэрээнд заасан хугацаанд зохих дансанд оруулаагүй гэсэн үндэслэлээр дуудлага худалдааг дахин явуулахад дуудлага худалдааны анхны үнийг талууд харилцан тогтооно эсвэл үнэлгээчний тогтоосон зах зээлийн үнийн 50 хувиар тооцон тогтооно.

Хоёр дахь дуудлага худалдаа амжилтгүй болсон бол барьцаалагч нь дуудлага худалдааны анхны үнийн 40 хувиас илүүгүй үнээр барьцааны зүйлийг авах эрхтэй.

Барьцааны зүйлийг худалдсан, эсвэл барьцаалагч нь барьцааны зүйлийг өөрийн шаардлагад тооцон авсан, эсхүл барьцаалагч нь  дуудлага худалдааны анхны үнийн 20% болон 40% -аар барьцааны зүйлийг худалдаж авах эрхээ хэрэгжүүлээгүй бол барьцааны эрх дуусгавар болно.

Барьцаалагч нь барьцааны зүйлийг шилжүүлэн авсан, эсвэл түүнийг дуудлага худалдаагаар худалдсан бол барьцааны зүйлийн шинэ өмчлөгчид шилжсэнийг бүртгүүлнэ.

Зөвшөөрлийн хугацаа сунгах



Posted by , , , ,

Зөвшөөрлийн хугацааг сунгахдаа 30 хоногийн өмнө эрх бүхий этгээдэд сунгуулах хүсэлт гаргана. Шинээр орсон сонирхолтой зохицуулалт бол зөвшөөрөл эзэмшигч нь хуульд заасан нөхцөл, шаардлагыг хангаж улмаар татварын өр төлбөргүй, байнгын тогтвортой ажлын байр бий болгосон бол зөвшөөрлийн анх олгосон хугацааг хоёр дахин нэмэгдүүлж сунгана. Өөрөөр хэлбэл зөвшөөрлийг 3 жилээр олгосон бол сунгахдаа 6 жилээр сунгах боломжтой гэсэн үг. Одоогийн зохицуулалт ихэвчлэн анх олгосон хугацаагаар буюу 3 жилээр олгосон бол 3 жилээр сунгадаг байсан.

Өөр нэг сонирхолтой зохицуулалт нь хугацаа сунгуулахаар өгсөн өргөдөл болон бүрдүүлсэн материалыг хүлээн авснаас хойш ажлын 10 өдрийн дотор хянан шийдвэрлэх (сунгана эсвэл татгалзах) бөгөөд хэрэв энэ хугацаанд хариу өгөөгүй бол зөвшөөрөл сунгагдсанд тооцно.

Хариу өгөөгүй бол зөвшөөрөл сунгагдсанд тооцно гэдэг зохицуулалт бол иргэд, хуулийн этгээдэд маш ач холбогдолтой ашигтай зохицуулалт болсон байна.Практикт эрх бүхий байгууллага хугацаандаа шийдвэр гаргахгүй удааширсны улмаас тусгай зөвшөөрөл хүчингүй болох тохиолдол маш их байсан. Зөрчигдсөн эрхээ сэргээлгэхээр шүүхэд хандах, цаг хугацаа алдах гэх мэтээр, иргэд хуулийн этгээдэд асар их хүндрэл, төвөг уддаг байсан.Төрийн албан хаагчийн эс үйлдэхгүйгээс болж иргэд, хуулийн этгээд хохирдог байдал цөөрнө гэсэн үг.

Шинээр орсон өөр нэг шинэлэг зохицуулалт нь Зөвшөөрлийн цахим нэгдсэн сантай байхаар хуулийн төсөлд тусгасан. Зөвшөөрлийн цахим нэгдсэн санг Ерөнхий сайдын дэргэдэх Зөвлөлийн ажлын алба эрхэлнэ. Зөвшөөрөл олгосон, сунгасан, түдгэлзүүлсэн, хүчингүй болгосон, дуусгавар болсон, зөвшөөрлийг барьцаалсан, шилжүүлсэн шийдвэр мэдээллийг зөвшөөрлийн цахим нэгдсэн санд бүргүүлэхээр зохицуулсан байна.

Зөвшөөрлийн тухай хууль



Posted by , , , ,

УИХ-ын нэгдсэн чуулганаар шинээр өргөн барьсан Зөвшөөрлийн тухай хуулийг хэлэлцээд батлах шатандаа явж байна. Зөвшөөрлийн тухай хууль батлагдах болсон гол шалтгаан нь төрийн эрх бүхий байгууллагаас олгодог зөвшөөрлийн тоог бууруулж, иргэд хуулийн этгээдэд бизнес эрхлэх боломжийг олгох явдал юм.

Одоо мөрдөгдөж байгаа Аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн тухай хуулиар тусгай зөвшөөрөлтэйгээр эрхлэх үйл ажиллагааны төрлийг зааж өгсөн. Үйл ажиллагааны чиглэлээр олгох тусгай зөвшөөрлийг холбогдох төрийн захиргааны төв байгууллага олгохоор хуулиар эрх олгосон. Гэтэл төрийн байгууллагууд өөрсдийн эрх хэмжээний хүрээнд сайд, агентлагийн даргын тушаал болон Иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлын тогтоолоор шинээр тусгай зөвшөөрөл бий болгож, нэмэгдүүлсээр байгаад одоо өөрсдийн эрх хэмжээний хүрээнд олгож байгаа тусгай зөвшөөрөл нь 1,600 болсон байна. Уг нь Аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн тухай хуулиар 200 орчим зөвшөөрөл олгохоор зохицуулсан байдаг. Одоогийн байдлаар практикт 8 нэрийн хүнсний дэлгүүр ажиллуулахад 8 төрлийн зөвшөөрөл авч байгаа бол Зөвшөөрлийн тухай хууль батлагдсанаар 2 төрлийн зөвшөөрөл буюу архи болон тамхины зөвшөөрөл авч ажилуулдаг болох юм байна. Зөвшөөрлийн хуулиар 356 зөвшөөрөл олгогдохоор зохицуулсан байна.

Шинээр батлагдах Зөвшөөрлийн тухай хуулиар иргэн, аж ахуйн нэгжийг үйл ажиллагаагаа чөлөөтэй эрхлэх боломж олгох зорилгоор зөвхөн хуулиар зөвшөөрөл шаардах үйл ажиллагааг эрхлэхтэй холбоотой зохицуулалтыг зохицуулсан.

Зөвшөөрлийн тухай хуулиар зөвшөөрлийг олгох зорилго нөхцөл, үйл ажиллагааны эрсдэлийн түвшнээс хамааруулан i) тусгай зөвшөөрөл, ii) энгийн зөвшөөрөл гэж ангилсан байна.

Шинэ хуулиар зөвшөөрлийн хугацааны хувьд тусгай зөвшөөрлийг 5 жил, энгийн зөвшөөрлийг 3 жилээс доошгүй хугацаагаар олгоно. Зөвшөөрлийн хугацааг анх олгосон хугацаанаас доошгүй хугацаагаар сунгана. Зөвшөөрлийг хуульд заасан тохиолдолд хугацаагүй олгож болгохоор зохицуулсан байна. Одоо мөрдөгдөж байгаа хуулиар 3 жилийн хугацаатай олгож, мөн 3 жилээр сунгадаг.

Тусгай зөвшөөрөл олгох эсэх шийдвэрийг материал хүлээн авснаас хойш 30 хоногийн дотор шийдвэр гаргах юм байна. Одоо мөрдөгдөж байгаа хуулиар 21 хоногийн дотор шийдвэрлэж байгаа.

Энэ удаагийн блогоор Зөвшөөрлийн тухай хуулийг батлах болсон шалтгаан болон ерөнхий мэдээлэл орууллаа. Дараагийн блогоор шинээр орсон онцлог зохицуулалт болон түүний ач холбогдол, үр дагаврын талаар бичих болно.

Аутсорсинг ашиглахад анхаарах зүйлс



Posted by

Сүүлийн жилүүдэд аутсорсинг ашиглах нь жижиг, дунд болон бүр зарим томхоон бизнес эрхлэгчдийн дунд нийтлэг практик болж байгаа бөгөөд энэ нь эдгээр бизнес эрхлэгчдэд ажиллах хүч, эсвэл санхүүгийн хязгаарлагдмал байдлаас шалтгаалж өөрсдөө гүйцэтгэж чадахгүй байгаа ажил, үйлчилгээг авах боломжийг олгодог байна. Тэгвэл аутсорсинг гэж юу вэ?

Аутсорсинг гэдэг нь таны бизнест хэрэгтэй ажил, үйлчилгээг гадны мэргэшсэн байгууллага, хувь хүнээр гэрээний үндсэн дээр хийлгэхийг хэлнэ. Аутсорсинг хийхдээ гадаадын эсвэл дотоодын мэргэшсэн байгууллагыг хөлсөлж болно. Эдгээр мэргэшсэн байгууллага буюу аутсорсингийн компани нь ажил, үйлчилгээг гүйцэтгэхдээ өөрийн мэргэжилтэн(үүд)ийг захиалагч компанийн ажлын байранд байршуулан ажиллуулах, өөрийн программ хангамж, техник төхөөрөмжийг захиалагч компанийн ажлын байранд суурилуулах, эсвэл өөрийн ажлын байрнаас утас, интернэт гэх мэт харилцаа холбооны технологи ашиглан үйл ажиллагаагаа явуулдаг байна. Аутсорсинг хийхдээ гэрээт ажилтан, түр ажилтан эсвэл freelancer буюу чөлөөт ажилтныг гэрээний үндсэн дээр хөлслөн ажиллуулж бас болно.

Аутсорсингийн хэд хэдэн хэлбэр байдаг ба ажил, үйлчилгээг хэрхэн гүйцэтгэж байгаагаас хамаараад захиалагч компанийн хувьд аль нэг нь нөгөөгөөсөө илүү давуу талтай байна. Захиалагч компани болон аутсорсингийн компанийн байршлаас хамаараад ерөнхийдөө аутсорсингийн гурван үндсэн хэлбэр байдаг. Энэ нь onshore, offshore болон nearshore аутсорсинг. Onshore аутсорсинг гэдэг нь захиалагч компани болон аутсорсингийн компани хоёулаа нэг улсад үйл ажиллагаа явуулахыг хэлнэ. Offshore аутсорсинг гэхээр эсрэгээрээ захиалагч компани болон аутсорсингийн компани нь өөр өөр улсад үйл ажиллагаа явуулахыг хэлнэ. Харин nearshore аутсорсинг гэж захиалагч компани болон аутсорсингийн компани нь хөрш орнуудад эсвэл хил залгаа бүс нутагт үйл ажиллагаа явуулахыг хэлнэ.

Компаниуд маш олон төрлийн ажил, үйлчилгээг аутсорсингаар хийлгэж болдог. Компаниуд ихэвчлэн программ хангамж хөгжүүлэх, дэд бүтцийн шийдлүүдийг боловсруулах, программ хангамжийн дэмжлэг болон техникийн дэмжлэг үзүүлэх гэх мэт мэдээллийн технологийн ажил, үйлчилгээг аутсорсингоор авдаг. Түүнчлэн компаниуд хүний нөөцийн менежмент, нягтлан бодох бүртгэлийн үйлчилгээ, хууль зүйн үйлчилгээ, харилцагчийн үйлчилгээ, харилцаа холбооны үйлчилгээ, хүргэлтийн үйлчилгээ зэргийг аутсорсингоор хийлгэх нь ихэссэн. Харин программчлах, контент бүтээх эсвэл орчуулга хийх зэрэг зарим төрлийн ажлыг гэрээт ажилтан, эсвэл чөлөөт ажилтан хөлслөн хийлгэх нь илүү нийтлэг болоод байна.

Компаниуд ихэвчлэн зардлаа хэмнэх, үр ашиг, бүтээмжээ нэмэгдүүлэх зорилгоор аутсорсинг ашигладаг. Тиймээс ч компаниуд хэрэгтэй байгаа ажил, үйлчилгээгээ өөрт байхгүй гэхдээ аутсорсингийн компаниудын санал болгож буй мэргэшлийн туршлага, мэдлэг, шинэлэг техник технологийн шийдлүүдэд тулгуурлан хийлгэдэг байна. Учир нь аутсорсингийн компани нь зөвхөн тодорхой нэг чиглэлээр дагнан үйл ажиллагаа явуулдаг учраас тухайн ажил, үйлчилгээг захиалагч компаниас илүү сайн, чанартай, түргэн шуурхай, мөн хямд өртгөөр хийж гүйцэтгэж чаддагт оршиж байгаа юм. Энэ давуу талуудыг харгалзаад компаниуд өөрсдийн үндсэн үүрэг функцээс гадуурх ажил, үйлчилгээг аутсорсингоор хийлгэж, ингэснээр тэд өөрсдийн нөөц бололцоог үндсэн үйл ажиллагаа эсвэл бизнесийн хамгийн чухал салбартаа төвлөрүүлж, улмаар зах зээлд өрсөлдөх давуу талыг олж авдаг байна.

Гэсэн хэдий ч аутсорсинг ашиглах нь компаниудад зарим нэг хүндрэл, бэрхшээл учруулж болзошгүй юм. Жишээлбэл, захиалагч компанийн хувьд тодорхой ажил, үйлчилгээг авахын тулд компанийн нууц мэдээлэл, хөрөнгийн мэдээлэл болон бусад нууцад хамаарах мэдээ мэдээллийг аутсорсингийн компанид шилжүүлэх шаардлагатай болдог ба энэ тохиолдолд аутсорсингийн компани тэдгээрийг буруугаар ашиглах, зохисгүй хадгалах/харьцах, эсвэл санамсаргүйгээр бусдад задруулах гэх мэт мэдээллийн аюулгүй байдлын эрсдлүүд үүсэх магадлалтай. Тиймээс аутсорсинг ашиглах гэж байгаа компаниуд ямар ажил, үйлчилгээг аутсорсингоор хийлгэхээ нухацтай нягтлахаас гадна аль аутсорсингийн компанитай хамтран ажиллах вэ гэдэгт чухал ач холбогдол өгөх шаардлагатай байдаг. Аутсорсингийн компанитай тогтвортой, найдвартай түншлэлийн харилцаа тогтоох, итгэлцлийн харилцаатай байх нь захиалагч компанийн хувьд маш чухал юм. Үүний тулд захиалагч компани болон аутсорсингийн компани хоорондын харилцааг гэрээгээр нарийн зохицуулах хэрэгтэй ба захиалагч компанийн зүгээс түншлэлийн харилцааг амжилттай хөгжүүлэхэд зохих хэмжээний чармайлт гаргах нь зүйтэй. Гэхдээ зарим компанийн хувьд түншлэлийн харилцааг хөгжүүлэхэд зориулж буй зардал нь аутсорсинг хийлгэж байгаа зардлаас давах тохиолдол байдаг учраас энэ нь аутсорсинг ашиглахын давуу тал(ууд)ыг үгүйсгэх явдал ч бий.

Аутсорсингийн гэрээ байгуулахад анхаарах хэд хэдэн чухал зүйлс бий. Тиймээс гэрээ байгуулахаас өмнө мэргэжлийн хууль зүйн зөвлөгөө авах нь зөв алхам болох байх аа. Гэрээ нь анхнаасаа шударга, ойлгомжтой байхаас гадна ямар ажил, үйлчилгээг аутсорсингоор авч байгааг гэрээнд тодорхой зааж тусгасан байх хэрэгтэй. Хэдийгээр гэрээ боловсруулах амаргүй ч сайн аутсорсингийн гэрээнд дараахь зохицуулалтыг тусгасан байвал зохино. Үүнд, аутсорсингоор хийх ажил, үйлчилгээг дэлгэрэнгүй тодорхойлох; ажил, үйлчилгээний үр дүн; төлбөрийн нөхцөл/хуваарь; гэрээний үндсэн болон тусгай нөхцлүүд (талуудын эрх, үүрэг); ажил, үйлчилгээг дүгнэх, хүлээн авах; талуудын хариуцлага, хохирол барагдуулах; гэрээний хугацаа, ажил, үйлчилгээг гүйцэтгэх хугацаа; болон гэрээ дуусгавар болох үндэслэл (үүнд мөн гэрээг цуцлах, гэрээнээс татгалзах хамаарна). Захиалагч компанийн үйл ажиллагааны чиглэлээс хамаараад гэрээнд заасан хийхээр тохиролцсон ажил, үйлчилгээний жагсаалт нь их ба бага байж болдог. Ингэхдээ ажил, үйлчилгээг хийж гүйцэтгэх хугацаа, хуваарь, хүлээлгэж өгөх/авах хугацаа зэрэг нь тодорхой байвал талуудын хооронд аливаа үл ойлголцол, маргаан үүсэхээс зайлс хийх боломжтой юм. Түүнчлэн гэрээ хэзээ, ямар үндэслэлээр дуусгавар болох, дуусгавар болоход талуудын эдлэх эрх, хүлээх үүрэг, хариуцлагыг тодорхой заасан байх шаардлагатай. Ер нь талуудын хооронд аливаа маргаан үүссэний дараа биш харин анх гэрээ байгуулахдаа л гэрээ дуусгавар болох (үүнд гэрээг цуцлах, гэрээнээс татгалзах) үндэслэл болон дуусгавар болсны дараа талуудын хүлээх үүрэг, хариуцлагыг тодорхой зохицуулах нь зүйтэй.

Аутсорсингийн гэрээнд тусгавал зохих бусад заалт, нөхцөлд нууцлалын заалт, гэрээт ажилтны заалт* (хэрвээ ажил, үйлчилгээ гүйцэтгэгч нь хувь хүн бол), даатгал, давагдашгүй хүчин зүйлс, маргаан шийдвэрлэх болон хэрэглэх хууль (хэрвээ offshore эсвэл nearshore аутсорсинг хийж байгаа бол) зэрэг хамаарна. Гэрээнд талуудын оюуны өмчийн талаар тусгасан байвал зохино. Тухайлбал, талууд өөр өөрсдийн эзэмшиж буй оюуны өмчийн эрхээ хэвээр хадгалж үлдэх бөгөөд эзэмшигчийн зөвшөөрөлгүйгээр ашиглахгүй байх зохицуулалтыг тодорхой тусгах хэрэгтэй. Түүнчлэн гэрээний нууцлалын заалт маш тодорхой байх ёстой. Захиалагч компанийн ямар мэдээ мэдээлэл нь компанийн нууцад хамаардаг, тэдгээр мэдээлэлтэй хэрхэн харьцах, хадгалах зэргийг маш нарийн тодорхой зааж тусгах хэрэгтэй байдаг.

*энэ заалтад гэрээт ажилтан нь захиалагч компанийн ажилтан биш болох, компанийн ажилтанд олгодог хангамж, хөнгөлөлт, урамшуулал зэрэгт хамрагдахгүй байх, гэрээт ажилтны бусдад учруулсан гэм хорын хариуцлагыг компани хүлээхгүй байх зэрэг зохицуулалт хамаарна.

Цахим засаглал руу шилжих нь



Posted by

Дэлхий нийтийн хөгжлийн хандлага хамгийн сүүлийн үеийн технологийн дэвшлээр тодорхойлогдож байгаа энэ эринд улс орнууд цахим засаглал руу шилжих шаардлага бий болоод удаж байна. Тиймээс дэлхийн улс орнууд төрийн үйлчилгээгээ илүү түргэн шуурхай, ил тод, зардал багатай байлгахын тулд хэдийн цахимжуулаад эхэлжээ. КОВИД-19-ийн цар тахал дэлхий дахинд тархахад төрийн үйлчилгээг цахимаар авах шаардлага урьдныхаасаа ч их болсон юм. Монголын төр засаг ч гэсэн дэлхийн хөгжлийн энэ чиг хандлагаас хоцрохгүй байхыг хичээж явна.

Харилцаа холбоо, мэдээллийн технологийн газар цахим үйлчилгээний нэгдсэн “E-Mongolia” системийг 2020 оны 10-р сарын 1-нд албан ёсоор олон нийтэд танилцуулсан. Иргэд болон аж ахуйн нэгжүүд www.e-mongolia.mn веб портал болон “Е-Mongolia” гар утасны аппликейшн ашиглаж аль нэг төрийн байгууллагыг зорьж очилгүйгээр, өөрт хэрэгтэй төрийн үйлчилгээг гэрээсээ эсвэл ажил дээрээсээ, эсвэл хилийн чандаас ямар ч  цаг үед авч болох боломжийг  “E-Mongolia” олгож байгаа юм. Тус системийг анх танилцуулж байх үед төрийн 23 байгууллагын 181 үйлчилгээг цахимаар авах боломжтой байсан. Харин одоо буюу нэг жилийн дараа төрийн 56 байгууллагын 540 үйлчилгээг цахимаар авах боломж бүрдсэн байна. Гэхдээ энэ бол төрийн үйлчилгээг цахимжуулж буй анхны хэрэг биш юм. Зарим төрийн байгууллагууд үйлчилгээгээ аль хэдийн цахимжуулж эхэлсэн бөгөөд зарим нь одоог хүртэл амжилттай хэрэгжүүлж байна. Жишээлбэл, Татварын Ерөнхий Газар 2001 оноос эхлэн татварын тайланг цахимаар авах оролдлогыг хийж эхэлсэн бөгөөд улмаар цахим татварын систем (https://etax.mta.mn), 2016 онд цахим төлбөрийн баримтын системийг (https://ebarimt.mn) тус тус ашиглалтад оруулсан. “E-Mongolia” системийг ашиглалтад оруулснаар тус тусдаа үйл ажиллагаа явуулж байсан цахим төрийн үйлчилгээнүүд хоорондоо уялдаатай, харилцан холбоотой нэгдсэн цогц систем болж байгаа юм. Ингэснээр, төрийн байгууллагуудын мэдээлэл солилцоо түргэсэж, шийдвэр гаргах явц хурдасна. Үр дүнд нь төрийн үйлчилгээ нийтэд ил тод, түргэн шуурхай, чирэгдэлгүй, хүртээмжтэй хүрэх юм. Гэхдээ төрийн үйлчилгээг бүрэн цахимжуулж дууссан гэсэн үг биш. Харин цаашид “E-Mongolia” системийг илүү хөгжүүлж, төрийн үйлчилгээг цахимжуулах ажлыг үе шаттайгаар үргэжлүүлэх юм байна.

“E-Mongolia” системээс иргэд төрийн байгууллагаас аливаа лавлагаа, тодорхойлолт авах, иргэний үнэмлэх захиалах, жолооны үнэмлэх захиалах, татвар, хураамж төлөх гэх мэт олон төрлийн үйлчилгээг авах боломжтой. Тус системээс иргэд цахимаар үйлчилгээ авахаас гадна мөн аж ахуйн нэгжүүд маш олон төрлийн үйлчилгээг авах боломжтой юм. Жишээлбэл, компанийн баримт бичигт орсон өөрчлөлтийг улсын бүртгэлд бүртгүүлэх, зочид буудлын үйл ажиллагаа эрхлэх зөвшөөрөл авах, жуулчны баазын үйл ажиллагаа эрхлэх зөвшөөрөл авах, аудитын үйл ажиллагаа эрхлэх тусгай зөвшөөрөл авах, төрийн байгууллагуудаас тодорхойлолт, лавлагаа авах гэх мэт. Харин газар ашиглах эрхийн гэрчилгээ, үл хөдлөх эд хөрөнгийн гэрчилгээ, эсвэл барилгын тусгай зөвшөөрөл авах зэрэг илүү нарийн шаардлага, шат дамжлагатай төрийн үйлчилгээнүүд тус системд нэвтрээгүй бөгөөд ийм төрлийн үйлчилгээг “уламжлалт” аргаар авч байна. Цаашид төрийн үйлчилгээг цахимжуулах ажил нь амжилттай үргэлжилж энэ төрлийн үйлчилгээнүүдийг цахимаар авах боломж нь удахгүй бүрдэнэ гэдэгт найдаж байна.