Аливаа компанийн бараа бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ нь түүний үйл ажиллагааны гол нүүр царай, цаашлаад компанийн үнэ бүхий хөрөнгө болдог. Олонд танигдсан барааны тэмдэгтэй бизнес эрхлэгчид зах зээлийн өрсөлдөөнд өөрийн байр сууриа бэхжүүлж хадгалах давуу талтай.

Хууль ёсны бүртгүүлсэн барааны тэмдэг нь тухайн барааны тэмдгийг бусад этгээд зөвшөөрөлгүйгээр ашиглахаас урьдчилан сэргийлж, таны эрх ашгийг хамгаалах үндэс болдог. Хэдийгээр заавал бүртгүүлэх хуулийн шаардлага байхгүй ч гэсэн компанийн барааны тэмдэгтэй ижил буюу төөрөгдөлд оруулахуйц төсөөтэй тэмдгийг бусад хэрэглэж, хууль ёсны эзэмшигчийн эрх ашгийг зөрчихөөс хамгаалах онцгой эрх билээ.

Хэрэв та өөрийн үнэ цэнэтэй цаг хугацаа, хөдөлмөрийн үр дүнд бий болсон барааны тэмдгийг Монголд төдийгүй олон улсад зөрчигдөхөөс урьдчилан сэргийлэхийг хүсвэл барааны тэмдгээ гадаадад бүртгүүлэх нь зүйтэй. Нэн ялангуяа барааны тэмдэгтэй бүтээгдэхүүнээ экспортлох аль эсхүл гадаад улсад лицензээр ашиглуулахыг хүсвэл барааны тэмдгээ гадаадад бүртгүүлэх зайлшгүй шаардлагатай.

Ингэхдээ та тухайн улсад үндэсний мэдүүлэг гаргах эсвэл олон улсын мэдүүлэг гаргах боломжтой. Эхний аргыг сонгох бол, тухайн улсынхаа барааны тэмдгийн газарт холбогдох дүрэм журмын дагуу хүсэлт гаргаж болох бөгөөд тус улсын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн үйлчилгээ авах шаардлага гарч болзошгүй юм. Гадаад улсад барааны тэмдэг бүртгүүлэхтэй холбоотой үнэ хөлс тухайн улс оронд хийгдэх үйл ажиллагаанаас хамаарч харилцан адилгүй байна.

Харин олон улсын мэдүүлгийн хувьд, та Монгол улсад бүртгүүлсэн  эсхүл бүртгүүлэхээр мэдүүлсэн барааны тэмдгээ Монгол улсын нэгдэж орсон Мадридын системээр дамжүүлж бүртгүүлэх боломжтой. Мадридын систем нь барааны тэмдэг эзэмшигчид энэ системийн 120 оронд тогтсон хугацаанд олон улсын нэг мэдүүлгээр, нэг хэл дээр, нэг иж бүрэн хураамжаар барааны тэмдгээ бүртгүүлж болно.

Та Мадридын барааны тэмдгийн олон улсын бүртгэлийн талаар дэлгэрэнгүй мэдээллийг https://www.wipo.int/madrid/en/ хаягаас аль эсхүл бидэнд хандаж авч болно.

Хүнсний бүтээгдэхүүнтэй холбоотой аливаа эрсдлийг бууруулах зорилгоор, Монгол улсын хууль тогтоомжинд зайлшгүй сав баглаа боодол болон  шошго хэрэглэх зарим төрлийн хүнсний бүтээгдэхүүнийг тогтоож журамласан аж. Монгол улс дах хүнсний бүтээгдэхүүний эрүүл ахуй, аюулгүй байдлын харилцааг зохиоцуулсан хуулийн эрх зүйн сурвалж болох “Хүнсний бүтээгдэхүүний аюулгүй байдлыг хангах тухай”, 2013 онд батлагдсан “ Зайлшгүй сав, баглаа болон боодол болон шошго хэрэглэх хүнсний түүхий эд, бүтээгдэхүүний төрлийг тодорхойлох, шошголох журам” болон Стандартчиллын үндэсний зөвлөлийн 64-р тогтоолоор баталсан MNS 6648:2016 код бүхий “Хүнсний бүтээгдэхүүний сав боодлын шошгололтод тавих шаардлага” стандартад сав боодлыг шошгололтонд тавигдахад шаардлагатай мэдээллийг тусгасан болно.

Эдгээр эрх зүйн актын дагуу, хүнсний чиглэлийн үйл ажиллагаа эрхлэгчид хүнсний бүтээгдэхүүний нэр, үйлдвэрлэгчийн нэр, хаяг, хэмжээ тоо ширхэг, бүтээгдэхүүний цувралын дугаар, үйлдвэрлэсэн огноо зэрэг мэдээллийг бүтээгдэхүүний шошго дээр зайлшгүй оруулах юм. Харин MNS 6648:2016 кодтой “Хүнсний бүтээгдэхүүний сав боодлын шошгололтод тавих шаардлага” стандартад дээрх мэдээллийн шаардлагыг нарийвчлан заасан байна. Тухайлбал, тус Стандартын 5.7.1./а/ хэсгийн дагуу хадгалах хугацааг тэмдэглэхдээ “хадгалах хугацаа” нь 3 сараас ихгүй бол сар, өдрийг, харин 3 сараас дээш хадгалалтын хугацаатай бараа бүтээгдэхүүнд он, сарыг бичих шаардлага тавигддаг.

Хүнсний чиглэлийн компаниуд эдгээр стандартыг “зааварчилгаа” төдий гэж ойлгон, дагах үгүй эсэхээ өөрийн сонголтоор шийдэх асуудал биш юм. Иймд нэгэнтээ өөрсдийн үйл ажиллагаанд дээрх хууль, дүрэм журам, холбогдох стандартыг зайлшгүй дагаж мөрдөх үүрэгтэй тул зөрчлийн шинж чанараас хамаарч тэдгээрт хариуцлага ногдуулах хэд хэдэн хэлбэр бий.

Үүнд, Стандартчилал, техникийн зохицуулалт, тохирлын үнэлгээний тухай хуулийн 27.2-т зааснаар иргэн ба хуулийн этгээд нь өөрийн үйл ажиллагаанд Монгол улсын стандарт болон техникийн зохицуулалтыг сахин биелүүлэх үүрэгтэй. Үүний дагуу, “Хүнсний бүтээгдэхүүний аюулгүй байдлыг хангах тухай” хуулиас гадна хүнсний бүтээгдэхүүнтэй холбоотой стандартыг зөрчсөн үйлдэл, эс үйлдэхүйд Зөрчлийн тухай хууль ба Эрүүгийн хуулийн дагуу хариуцлага ногдуулна. Зөрчлийн тухай хуулийн 6.15-р зүйлийн 4 дэх хэсэгт шаардлага хангаагүй шошго бүхий хүнсний түүхий эд, бүтээгдэхүүнийг буцаан татаж аваагүй бол зөрчил үйлдэхэд ашигласан эд зүйл, хууль бусаар олсон хөрөнгө, орлогыг хурааж, учруулсан хохирол, нөхөн төлбөрийг гаргуулж хүнийг нэг мянган нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр, хуулийн этгээдийг арван мянган нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгохоор заажээ.

Харин хэдийгээр эрүүгийн хуульд сав, баглаа боодол эсхүл шошгыг тусгайлан заасан зүйл заалт байхгүй боловч эрүүл ахуйн шаардлага хангаагүй, хүний эрүүл мэндэд хохирол учруулж болох хүнсний, эсхүл хүнсний нэмэлт бүтээгдэхүүн зориуд худалдсан, түгээсэн бол таван мянга дөрвөн зуун нэгжээс хорин долоон мянган нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгох, эсхүл нэг жилээс таван жил хүртэл хугацаагаар зорчих эрхийг хязгаарлах ял шийтгэхээр тус тус заажээ.

Шүүгч хэргийн талаар танилцуулснаар хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаа эхэлнэ. Шүүгч нэхэмжлэгч нэхэмжлэлээ дэмжиж байгаа эсэх, хариуцагч нэхэмжлэгчийн шаардлагыг зөвшөөрч байгаа эсэх, зохигч эвлэрэх хүсэлтэй байгаа эсэхийг асууж тодруулна. Нэхэмжлэгч нэхэмжлэлээ хариуцагчийн зөвшөөрөлгүйгээр татан авч болно Зохигчид эвлэрэх хүсэлтэй байгаа тохиолдолд эвлэрүүлэн зуучлагчийн туслалцаа авах эсэхийг асууна. Хариуцагч хүртэл нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь буюу зарим хэсгийг хүлээн зөвшөөрөх буюу талууд шүүхийн шийдвэр гарахаас өмнө эвлэрч болно.

Хэрэв хэргийн оролцогч талууд шүүхийн шийдвэр гарахаас өмнө эвлэрсэн ба энэ нь бусдын эрх, эрх чөлөө, хуулиар хамгаалагдсан ашиг сонирхлыг хөндөөгүй, хуульд харшлаагүй бол шүүгч зохигчийн эвлэрлийг баталж, хэргийг хэрэгсэхгүй болгох тухай захирамж гаргана. Тус шүүхийн шийдвэрт шүүхийн зардал, улсын тэмдэгтийн хураамжийг нэхэмжлэгч нэхэмжлэлээсээ татгалзсан бол нэхэмжлэгч, хариуцагч нэхэмжлэлийн шаардлагыг хүлээн зөвшөөрсөн бол хариуцагч, зохигч эвлэрсэн бол нэхэмжлэгч, хариуцагчид хувааж хариуцуулахаар заасан байх шаардлагатай.

Хэрэв хэргийн зохигчид хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны үеэр эвлэрээгүй бол шүүх хуралдааны үндсэн ажиллагаа үргэлжилнэ.

2.1 Зохигч, оролцогч мэтгэлцэх

Зохигч, хэргийн бусад оролцогч мэтгэлцэх, тайлбар гаргахын өмнө шүүх хуралдаан даргалагч тэдэнд эрх, үүрэг болон үнэн зөв тайлбар өгөхийг урьдчилан сануулна.

Эхлээд нэхэмжлэгч тал маргааны үйл баримт ба нэхэмжлэлийн хууль зүйн шаардлагаа танилцуулах бөгөөд хариуцагч талд нэхэмжлэлийн шаардлага, маргааны үйл баримтыг татгалзаж буй хууль зүйн үндэслэлээ нотлох баримт гаргах замаар нотолно. Үүний дараагаар нэхэмжлэгч дахин маргааны үйл баримт, нотлох баримт ба хариуцлагчийн гэм бурууг нотлох, түүний татгалзлыг үгүйсгэж байгаа үндэслэлээ нотлох зорилгоор мэтгэлцэнэ. Хариуцагч тал ч гэсэн үүний адил нэхэмжлэгчийн шаарлагыг хангахаас татгалзах үндэслэл, түүнийг нотлох баримтуудыг танилцуулдаг. Нэхэмжлэгч болон хариуцагчийн хоорондын мэтгэлцээн хэргийн нөхцөл байдлаас хамаарч 3-4 удаа давтагдаж болно.

Энэ сарын 01-ний өдрөөс эхлэн Гадаадын иргэн, харьяатын газраас зарим төрлийн визийн зөвшөөрлийг цахимаар олгож эхэллээ.

Өмнө нь иргэд материалын бүрдлээ авчирч өгөх болон хариугаа хүлээн авахаар ирдэг байсан бол одоо ирэх шаардлагагүйгээр хүсэлтийнхээ хариуг хүлээн авах боломжтой болж байна.

Цаг хугацаа хэмнэсэн, иргэдэд ойр төрийн үйлчилгээ үзүүлэх зорилгоор Монголын Гадаад иргэд харьяатын газраас “Цахим засаг” үндэсний хөтөлбөрийн хүрээнд эхний удаад жуулчин J болон бизнес Б ангиллын нэг удаагийн болон олон удаагийн бизнес ангиллын орох гарах визний зөвшөөрөл олгох цахим үйлчилгээг нэвтрүүлээд байна.

Иймд Монгол Улсын Дипломат төлөөлөгчийн газар, Консулын газраас авах түр ирэгчийн 31-90 хоногийн визийн зөвшөөрөл, 30 хоногийн байх хугацаатай олон удаагийн визийн зөвшөөрөл, олон улсын хилийн боомт дээрээс авах визийн зөвшөөрлийн хүсэлтийг цахимаар өгөх боломжтой аж.

Энэхүү үйлчилгээг цахим хэлбэрээр авахын тулд http://www.immigration.gov.mn хуудасны дээд хэсэгт байрлах Цахим хуудас буланд хандах эсхүл http://www.evisa.mn хаягруу шууд нэвтэрч болно.

Ингэхдээ иргэн, байгууллага та цахим визийн зөвшөөрлийн мэдүүлгийг бүртгүүлэхдээ, гадаадын иргэнийг урихад визний зөвшөөрлийг мэдүүлэх шат дарааллыг сайтар судлаж танилцсаны үндсэн дээр бичиг баримтын бүрдэл бүрэн тохиолдолд ажлын 3 хоногт багтаан визийн зөвшөөрлийн хариуг цахим хаяг болон мессежээр авах бүрэн боломжтой юм байна.

Визийн зөвшөөрөл гэж Гадаад харилцааны яам эсвэл Гадаадын иргэн, харьяатын газраас гадаад улсад суугаа Монгол Улсын дипломат төлөөлөгчийн газарт болон хилийн боомтод виз олгохыг зөвшөөрч олгосон баримт бичгийг хэлдэг.

1. Шүүх хуралдааны урьдчилсан шат

Бид та бүхэнд шүүх хуралдааны үйл ажиллагаа амьдрал дээр хэрхэн явагддаг тухай ойлголтыг өгөх зорилгоор энэхүү нийтлэлийг хүргэж байна.

Юуны түрүүнд шүүгч шүүх хуралдааныг нээж, ямар хэрэг хянан шийдвэрлэх гэж байгаа талаар зарлах бөгөөд танхимд хүрэлцэн ирсэн хүмүүст суухыг зөвшөөрдөг. Үүний дараа шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга ирцийг бүртгэж шүүгчид тайлагнана. Хэрэв нэхэмжлэгч эсхүл хариуцагч шүүх хуралдаанд ирээгүй бол нарийн бичгийн дарга тэдгээр хүмүүст мэдэгдэх хуудсыг гардуулан өгсөн эсэхийг, мөн ямар шалтгааны улмаас ирээгүй болохыг шалгана. Дараа нь шүүх оролцогчдын бичиг баримт болон төлөөлөгчийн болон эрх бүхий албан тушаалтны төлөөлөх эрхтэй эсэхийг шалгана.

 Дараа нь шүүх бүрэлдэхүүнийг зарлах буюу шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга, орчуулагч ба шинжээч зэргийг танилцуулж, зохигч, гуравдагч этгээд, тэдгээрийн төлөөлөгч буюу өмгөөлөгчид эдгээр бүрэлдэхүүнээс татгалзах эрхтэйг тайлбарлаж өгнө. Түүнчлэн шүүгч нь оролцогч талуудад тэдгээрийн эрх үүргийг танилцуулж тайлбарлаж өгнө.

Цаашлаад, шүүгч оролцогч талуудаас ямар нэгэн хүсэлт гаргах эсэхийг тодруулж асуугаад хэрэв аль нэг тал хүсэлт (шүүх хуралдааныг хойшлуулах г.м.) гаргах бол энэ талаар шүүгчид танилцуулж, шүүгч хүсэлтийг нэн даруй шийдвэрлэнэ.  Харин шинэ нотлох баримт гаргах болон хэрэгтэй холбогдсон бусад асуудлын талаар хэргийн оролцогчоос гаргасан санал хүсэлтийг сонссоны дараа шүүгч нэн даруй шийдвэрлэдэг.

Хэргийн оролцогчид нэмэлт тайлбар, хэрэгт ач холбогдол бүхий нотлох баримтыг шүүх хуралдааны явцад танилцуулж болох бөгөөд шүүгч хэргийг шийдвэрлэхэд чухал гэж үзэж байвал тэдгээр тайлбар, нотлох баримтыг шинжлэн судлуулахаар шүүх хуралдааныг хойшлуулж болно.

2.  Хэрэг хэлэлцэж эхлэх

Шүүгч хэргийн талаар танилцуулснаар хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаа эхэлнэ. Шүүгч нэхэмжлэгч нэхэмжлэлээ дэмжиж байгаа эсэх, хариуцагч нэхэмжлэгчийн шаардлагыг зөвшөөрч байгаа эсэх, зохигч эвлэрэх хүсэлтэй байгаа эсэхийг асууж тодруулна. Нэхэмжлэгч нэхэмжлэлээ хариуцагчийн зөвшөөрөлгүйгээр татан авч болно Зохигчид эвлэрэх хүсэлтэй байгаа тохиолдолд эвлэрүүлэн зуучлагчийн туслалцаа авах эсэхийг асууна. Хариуцагч хүртэл нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь буюу зарим хэсгийг хүлээн зөвшөөрөх буюу талууд шүүхийн шийдвэр гарахаас өмнө эвлэрч болно.

Хэрэв хэргийн оролцогч талууд шүүхийн шийдвэр гарахаас өмнө эвлэрсэн ба энэ нь бусдын эрх, эрх чөлөө, хуулиар хамгаалагдсан ашиг сонирхлыг хөндөөгүй, хуульд харшлаагүй бол шүүгч зохигчийн эвлэрлийг баталж, хэргийг хэрэгсэхгүй болгох тухай захирамж гаргана. Тус шүүхийн шийдвэрт шүүхийн зардал, улсын тэмдэгтийн хураамжийг нэхэмжлэгч нэхэмжлэлээсээ татгалзсан бол нэхэмжлэгч, хариуцагч нэхэмжлэлийн шаардлагыг хүлээн зөвшөөрсөн бол хариуцагч, зохигч эвлэрсэн бол нэхэмжлэгч, хариуцагчид хувааж хариуцуулахаар заасан байх шаардлагатай.

Хэрэв хэргийн зохигчид хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны үеэр эвлэрээгүй бол шүүх хуралдааны үндсэн ажиллагаа үргэлжилнэ.

Хохирлын хэмжээнээс хамаарч барааны тэмдэг эзэмшигчийн эрхийг зөрчсөн үйлдэл нь зөрчил аль эсхүл гэмт хэрэг үү гэдгийг шийдвэрлэх хүчин зүйл болох бөгөөд холбогдох ял шийтгэлийн хэмжээ харилцан адилгүй байдаг тухай бид өмнөх нийтлэлүүдэд дурьдаж байсан билээ.

Монгол улсын Эрүүгийн хуулийн 18.16-р зүйлд заасан “Барааны тэмдэг эзэмшигч, газар зүйн заалт хэрэглэгчийн эрхийг зөрчих” гэмт хэрэг мөн эсэхийг тодорхойлоход бусдын барааны тэмдэг, эсхүл газар  зүйн заалтыг ашиглан хэрэглэгчийн төөрөгдөлд оруулан хуурамч бараа, бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэсэн, хадгалсан, тээвэрлэсэн, худалдсан, улсын хилээр нэвтрүүлсний улмаас бага хэмжээний хохирол буюу 300,000 төгрөгөөс дээш хэмжээний хохирол учирсан эсэхийг тогтооно. 

 Хохирлын хэмжээ нь Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуульд заасан хэмжээ бол мөн хуулийн дагуу дараах ажиллагаа хийгдэх юм.

• Барааны тэмдэг эзэмшигч хувь хүн, эсхүл хуулийн этгээд нь мөрдөгчид гэмт хэргийн талаархи гомдол гаргах эсхүл мэдээллэнэ. Ингэхдээ тухайн үйлдлийн улмаас учирсан хохирлын хэмжээ нь 300 000 төгрөгөөс дээш байх хэрэгтэй. Мөрдөгч тухайн гомдол, мэдээллийг хянан үзээд гэмт хэргийн шинж байгаа эсэхийг тогтоох шаардлагатай бол түүнийг хүлээн авснаас хойш 5 хоногийн дотор дараах мөрдөн шалгах ажиллагааг явуулж болно.
• Үзлэг,
• Шинжилгээнд зориулж дээж, хурууны хээ, ул мөрний хэв авах,
• Гэрчээс мэдүүлэг авах,
• Хэрэгт ач холбогдолтой бүхий тээврийн хэрэгсэл, мөнгө, эд зүйлийг хурааж авах,
• Эд хөрөнгийг битүүмжлэх.

• Гомдол, мэдээлэл хүлээн авсан даруйд эсхүл мөрдөн шалгах ажиллагааны дараа дор заасан шийдвэрийн аль нэгийг гаргаж, энэ тухай гомдол, мэдээлэл гаргагчид мэдэгдэнэ:  
• Хэрэг бүртгэлтийн хэрэг нээх,
• Хэрэг бүртгэлтийн хэрэг нээхээс татгалзах саналыг прокурорт гаргах,
• Харьяалалын дагуу шилжүүлэх саналыг прокурорт гаргах.

• Хэрэг бүртгэлтийн хэрэг нээх – Мөрдөгч хэрэг бүртгэлтийн хэрэг нээсэн бол прокуорорт даруй мэдэгдэн, прокурорын нэгдсэн бүртгэлд бүртгүүлж, тогтоолыг 72 цагийн дотор прокурорт танилцуулна. Ийнхүү хэрэг бүртгэлтийн хэрэг нээснээр эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаа явуулах үндэслэл болох юм. Хэрэг бүртгэлтийн ажиллагаа буюу гомдол, мэдээлэл хүлээн авснаас эрүүгийн хэрэг үүсгэж яллагдагчаар татах хүртэл ажиллагааны үндсэн хугацаа нь 1 сар байх бөгөөд прокурор хэрэг бүртгэлтийн хугацааг 3 сар хүртэл хугацаагаар  сунгаж болно.

Харин үүнтэй холбоотой анхаарах зүйл бол хэрэв прокурор тус хэрэг бүртгэлтийн ажиллагаа нээсэн мөрдөгчийн шийдвэрийг үндэслэлгүй гэж үзвэл прокурор тухайн хэрэг бүртгэлийн хэргийг хаах үүрэгтэй байна.

Монгол улсад барааны тэмдгийн зөрчил ба гэмт хэргийг шалган шийдвэрлэх журмыг Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хууль болон Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх хуульд тус тус зохицуулсан байна. Хуулийн дагуу авах арга хэмжээ, тэдгээртэй холбоотой хугацаа болон практи дээр тулгарч буй асуудлуудын талаар мэдээлэл өгөхийг зорьж байгаа билээ.

Өмнөх нийтлэлд дурьдсанчлан, барааны тэмдэг эзэмшигчийн эрхийн зөрчлийг Монгол улсын Зөрчлийн тухай хуульд заасан ба тус зөрчлийн улмаас учирсан хохирлын хэмжээ нь 300 мянган төгрөгөөс илүү бол  гэмт хэргийн шинжтэй гэж үзэн Эрүүгийн хуульд заасан гэмт хэрэгт тооцогдоно. 

Иймд барааны тэмдгийн зөрчлөөс үүссэн хохирлын хэмжээ нь 300 мянган төгрөг (~$115) давж байгааг нотолж чадвал эрүүгийн хэрэг үүсгэж болох юм.

Өнөөдрийн нийтлэлээр бид Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуульд (“Хууль” гэх) заасан ажиллагааны талаар товч танилцуулж байна. Тус хуульд зөрчлийн хэрэг бүртгэлт явуулахаас эхэлсэн зөрчил шалган шийдвэрлэх журмыг заасан байна. Мөн хуульд мөрдөн шалгах ажиллагаанд тавих прокурорын хяналт төдийгүй тухайн барааны тэмдгийн зөрчлийг шүүхээр хянан шийдвэрлэх ажиллагаа заасан болно.

Тус хуулийн 1.8-р зүйлийн 6.14-р хэсэгт заасны дагуу оюуны өмчийн эрх, тэр дундаа барааны тэмдэг эзэмшигчийн эрхийн зөрчил нь оюуны өмчийн улсын байцаагчийн шалган шийдвэрлэх ажиллагааны харьяалалд багтаж байна. Эрх бүхий албан тушаалтан зөрчлийн талаархи гомдол, мэдээлийг хүлээн авч хэрэг бүртгэлийн ажиллагааг явуулна. Тухайн гомдлыг хүлээн авсан даруйд эрх бүхий албан тушаалтан нотлох баримтыг шалгах ажиллагаа явуулсаны үндсэн дээр зөрчлийн хэрэг нээх эсэх шийдвэрийг гаргана. Хэрэг бүртгэлийн ажиллагааг дуусахад эрх бүхий албан тушаалтан зөрчлийн хэргийг хэрэгсэхгүй болгох , аль эсхүл шийтгэл ногдуулах тухай шийдвэрийг гаргах юм.  

Тус ажиллагааны явцад прокурор хяналт тавих чиг үүргийг хэрэгжүүлэх ба тухайн зөрчил гэмт хэргийн шинжтэй эсхүл илтэд зөрчил үйлдсэн байна гэж үзвэл зөрчлийн хэргийг хэрэгсэхгүй болгосон эрх бүхий албан тушаалтны шийдвэрийг хүчингүй болгож яллагдагчаар татах, эсхүл зөрчлийн хэргийг хэрэг бүртгэлд буцаана.  Харин барааны тэмдгийн эрхийн зөрчил тогтоогдож, шийтгэл ногдуулсан бол зөрчил үйлдэгч шийтгэлийг 15 хоногийн дотор тухайн шийтгэлийг хүлээн авснаас хойш сайн дураар биелүүлэх үүрэг хүлээх юм. Зөрчил үйлдэгч нь шийтгэл оногдуулсан шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл мөн хуулийн дагуу гомдол гаргах боломжтой.

Хэдийгээр оюуны өмчийн эрхийн эсрэг гэмт хэрэг гаралтын тоо их өндөр боловч харамсалтай нь барааны тэмдэг эзэмшигчийн эрхийн тод жишээнээс харахад, түүнийг гэмт хэрэг гэж тооцохгүйгээр зөрчил гэж үзээд Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулиар л шийдвэрлэж байна. Гэвч тухайн зөрчил үйлдсэн хувь хүн, хуулийн этгээдэд ногдуулах хариуцлага сул байгаа нь энэ төрлийн зөрчлийн гаралтын тоо буурахгүй, хэрэгжүүлж буй арга хэмжээ үр нөлөөгүй байгаагийн нэг суурь шалтгаан билээ. Энэ нь эргээд оюуны өмчийн эрх эзэмшигчид төдийгүй холбогдох байгууллагуудын хувьд тулгамдсан асуудал болоод байна.

Ирэх долоо хоног бид эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааг танилцуулах болно.

Энэхүү нийтлэлээр бид Монгол улс дах барааны тэмдэг эзэмшигчийн эрхийн зөрчил болоод түүнтэй холбоотой зөрчил ба гэмт хэргийн ялгааны талаарх ойлголтыг өгөхийг зорьлоо.

Барааны тэмдэг, газар зүйн заалтын тухай хуулийн 12.3-р зүйлд зааснаар барааны тэмдэг эзэмшигч нь өмчлөх, ашиглах, барааны тэмдгийг зөвшөөрөлгүйгээр ашигласан бусад этгээдийн аливаа үйлдлийг таслан зогсоох болон зөрчлийн улмаас учирсан мөнгөн хохирлыг барагдуулахыг шаардах онцгох эрх эдэлнэ.

Монгол улсад барааны тэмдэг эзэмшигчийн эрхийн зөрчлийг Зөрчлийн тухай хууль ба Эрүүгийн хуульд тус тус заасан бөгөөд түүнтэй холбоотой маргааныг иргэний ба эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны дагуу шийдвэрлэж, арга хэмжээ авах боломжтой юм.  Дор дурьдсанчлан, Зөрчлийн тухай хууль ба Эрүүгийн хуулийн дагуу ногдуулах сахилгын шийтгэл хоорондоо харилцан ижилгүй буюу барааны тэмдэг эзэмшигчийн эрхийг зөрчсөн үйлдэлд ногдуулах шийтгэл гэмт хэргийн ял шийтгэлтэй харьцуулахад харьцангуй бага байна:

Зөрчлийн тухай хуульд заасны дагуу, барааны тэмдэг эзэмшигчийн эрхийг зөрчсөн тохиолдолд зөрчил үйлдэж олсон хөрөнгө, орлогыг хурааж, үйл ажиллагаагаа зогсоож, учруулсан хохирол, нөхөн төлбөрийг гаргуулах хүртэл шийтгэл ногдуулна. Тус зөрчлийг үйлдсэн хүнийг 300,000 төгрөгөөр (115 ам. доллар), харин хуулийн этгээдийг 3,000,000 төгрөгөөр  (1150 ам. доллар) торгоно.

Харин барааны тэмдэг эзэмшигчийн эрхийг зөрчсөний улмаас учирсан хохирлын хэмжээ нь 300,000 төгрөгөөс (115 ам. доллар) дээш бол гэмт хэрэг тооцохоор зохицуулсан аж. Тухайн зөрчил нь гэмт хэрэг болох нь нотлох баримтаар тогтоогдсон тохиолдолд Эрүүгийн хуулийн дагуу 1 жил хүртэл хорих ялаар шийтгэх, зорчих эрхийг хязгаарлах, нийтэд тустай ажил хийлгэх аль эсхүл 5,400,000 төгрөг (2070 ам. доллар)  хүртэл торгуулийн ял ногдуулна. Түүнчлэн, тус гэмт хэргийг зохион байгуулалттай гэмт бүлэглэл үйлдсэн тохиолдол нь ялын хэмжээг хүндрүүлэх нөхцөл байхаар тусгажээ.

Аж үйлдвэрийн өмчтэй холбоотой эрхийг зөрчсөний улмаас учирсан хохирлыг тогтооход дараах нийтлэг аргачлалыг хэрэглэж болох юм:

1. Тухайн эрхийг зөрчсөнөөс зах зээлд худалдаалагдаж олох байсан орлогын хэмжээ, ба
2. Уг эрхийг лицензийн гэрээгээр ашигласан бол тухайн гэрээний үнийн дүнгийн хэмжээ.

Монгол улсад барааны тэмдэг эзэмшигчийн эрхийн зөрчил, тус эрхийн эсрэг гэмт хэргийг шийдвэрлэх харилцааг Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хууль ба Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулиар зохицуулсан байна. Зөрчил ба эрүүгийн хэргийг шийдвэрлүүлэхтэй холбоотойгоор авах арга хэмжээ, хуульд заасан хугацаа болон практик дээр тулгамдаж буй асуудлуудын талаарх мэдээллийг бид дараачийн нийтлэлээр хүргүүлэх болно.

Бид өмнөх нийтлэлдээ барааны тэмдэг болон аж ахуйн нэгжийн нэр хоорондоо төстэй боловч хууль зүйн өөр өөр үр дагавартай болох талаар бичсэн. Энэ удаагийн нийтлэлдээ барааны тэмдгийг бүртгүүлэх нь хууль зүйн ямар үр дагавар үүсгэх тухай ярих болно.

Барааны тэмдэг нь таны компанийн брэндийн зах зээл дээрх байр суурийг баталгаажуулахад илүү их ач холбогдолтой юм.  Барааны тэмдэг нь лого, тэмдэг, үг, дүрс, холбоо үг, компанийн уриа эсвэл тухайн компанийг бусдаас ялгах аливаа дизайны хэлбэрээр илэрхийлэгдэж болно. Түүнчлэн барааны тэмдэг нь бүхэлдээ эсвэл хэсэгчлэн таны компанийн аж ахуйн нэгжийн нэрээс бүрдсэн байж болно.

Барааны тэмдгийг аж ахуйн нэгжийн нэрээс тусад нь бүртгүүлэх шаардлагатай. Барааны тэмдгийг оюуны өмчийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага (Оюуны өмчийн газар)-д бүртгүүлдэг. Барааны тэмдгээ бүртгүүлснээр компани нь барааны тэмдгийг эзэмших, ашиглах онцгой эрх эдэлнэ. Энэ нь тухайн барааны тэмдгийг та бүртгүүлэхээс өмнө бусад компани эсвэл хувь хүн тус барааны тэмдгийг эзэмшиж, ашиглаж байгаагүй болохыг тодорхойлж байгаа бөгөөд тус барааны тэмдгийг та бүртгүүлснээс хойш бусад этгээд тус барааны тэмдгийг таны зөвшөөрөлгүйгээр ашиглахаас төр хамгаална гэсэн үг юм. Барааны тэмдгийг бүртгүүлснээр та дараах онцгой эрхийг эдэлнэ. Үүнд, бүртгүүлсэн барааны тэмдгийг ашиглах, хувилах, ашиг хүртэх, бусдад ашиглуулах, шилжүүлэх, мөн бусад этгээд зөвшөөрөлгүйгээр ашигласан бол уг үйлдлийг таслан зогсоохыг шаардах зэрэг багтана. Ийнхүү барааны тэмдгийг бүртгүүлэх нь таны бизнесийн (компанийн) онцлог чанарыг илтгэх оюуны өмчийг хамгаалах юм. Дээр дурдсаны дагуу таны аж ахуйн нэгжийн нэр нь бүртгэгдсэн барааны тэмдгийн бүрдэл хэсэг байж болно. Бусад этгээд таны зөвшөөрөлгүйгээр бүртгэгдсэн барааны тэмдгийг ашигласан, бүртгэгдсэн барааны тэмдэгтэй төсөөтэй барааны тэмдгийг ашигласан нь хэрэглэгчийг төөрөгдөлд оруулсан бол та уг үйлдлийг таслан зогсоохыг шаардах, эрхээ хамгаалуулахаар бусад хууль зүйн арга хэмжээ авах эрхтэй юм.

Барааны тэмдгийн мэдүүлгийг та өөрөө болон компанийн эрх бүхий албан тушаалтан, эсвэл оюуны өмчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч (ОӨИТ)-өөр төлөөлүүлэн гаргаж болно. Барааны тэмдгийн мэдүүлгийг ОӨИТ-өөр төлөөлүүлэн гаргах нь хэд хэдэн давуу талтай байдаг. Тухайлбал, барааны тэмдгийн мэдүүлгийг зохих журмын дагуу бүрэн мэдүүлэхээс гадна ОӨИТ нь барааны тэмдгийн мэдүүлгийг гаргахаас өмнө тухайн барааны тэмдгийг бүртгүүлэхээр өөр этгээд мэдүүлэг гаргасан эсэх, барааны тэмдгийг өөр этгээд бүртгүүлсэн, эзэмшиж байгаа эсэхийг давхар нягтлан шалгадаг.

Бизнес эрхэлгчид аливаа бизнес эхлүүлэхдээ барааны тэмдэг (trademark) болон аж ахуйн нэгжийн нэр (trade name)-ийн талаар буруу ойлголттой байдаг ба хооронд нь хольж хутгах тохиолдолд бий. Энэхүү хоёр ойлголт нь хоорондоо ижил төсөөтэй юм шиг боловч тэс өөр өөр зохицуулалттай ойлголтууд бөгөөд бизнес эрхлэгчид энэ хоёр ойлголтын ялгааг мэдэж байх нь зүйтэй юм. Аливаа бизнес эхлүүлэхдээ өөрийн компани болон бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг хэрэглэгчдэд таниулах, зах зээлд баттай байр суурь эзлэхэд аж ахуйн нэгжийн нэр болон барааны тэмдгийг сонгож, зохих журмын дагуу бүртгүүлэх нь чухал ач холбогдолтой байдаг. Тиймээс энэхүү асуудалд нухацтай хандах хэрэгтэй юм.

Аж ахуйн нэгжийн нэр гэдэг нь, энгийнээр хэлбэл, үйл ажиллагаа явуулж буй компанийн нэр юм. Харин барааны тэмдэг нь компанийн оюуны өмчийг хамгаалах нэг хэлбэр юм. Барааны тэмдэг нь лого, тэмдэг, үг, дүрс, холбоо үг, компанийн уриа эсвэл тухайн компанийг бусдаас ялгах аливаа дизайны хэлбэрээр илэрхийлэгдэж болно. Аж ахуйн нэгжийн нэр нь барааны тэмдгийн бүрэлдэхүүн хэсэг байж болно. Хэрэглэгчид хүссэн тодорхой бүтээгдэхүүн, үйлчилгээгээ хайж байхдаа ихэвчлэн компанийн барааны тэмдгээр нь хайж олдог байна. Аж ахуйн нэгжийн нэрийг барааны тэмдгээс ялгах шаардлагатай нэг чухал шалтгаан нь хэрвээ компаний өөрийн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг бусдаас ялгаатай, онцгой байлгах үүднээс өөрийн аж ахуйн нэрийг ашиглаж эхлэх тохиолдолд компанийн аж ахуйн нэгжийн нэр нь барааны тэмдгийн үүргийг гүйцэтгэж эхэлсэн гэсэн үг юм. Энэ тохиолдолд ийнхүү ашиглаж байгаа аж ахуйн нэгжийн нэр нь зохих журмын дагуу бүртгэгдсэн барааны тэмдэг эзэмшигчийн эрхийг зөрчиж байх магадлалтай байдаг.

Аж ахуйн нэгжийн нэр гэж юу вэ?

Аж ахуйн нэгжийн нэрийг бүртгүүлэх нь барааны тэмдгийг бүртгүүлэхээс илүү хялбар боловч хууль зүйн үр дагавар нь өөр байдаг. Аж ахуйн нэгжийн нэр нь ердөө л таны компанийн албан ёсны нэр юм. Та компани байгуулахаар шийдсэн даруйдаа улсын бүртгэлийн газарт аж ахуйн нэгжийн нэрээ бүртгүүлэх шаардлагатай. Компаниа байгуулж, аж ахуйн нэгжийн нэрээ бүртгүүлсний дараа таны компани эрх зүйн чадвартай болно. Өөрөөр хэлбэл, ийнхүү таны компани бусадтай гэрээ, хэлцэл байгуулах болон бусад бизнесийн харилцаанд орох эрх зүйн чадвартай болсон гэсэн үг юм. Аж ахуйн нэгжийн нэрийг бүртгүүлэхийн практик дээрх ач холбогдол нь голдуу захиргааны болон бүргэлийн зорилготой байдаг. Жишээлбэл, татварын тайлан тушаах, төлөх, ажилтнуудын цалинг тооцох, төлөх, компанийн вэбсайт нээх болон бусад цахим сүлжээнд компанийн талаарх мэдээлэл байршуулах, зар сурталчилгаа байршуулах, компанийн бүтээгдэхүүний сав, баглаа, боодол, шошго дээр байршуулах гэх мэт. Аж ахуйн нэгжийн нэрийг бүртгүүлэх нь компанийн брэндийг хамгаалахаас илүүтэйгээр татварын байгууллагад таны компани, үйл ажиллагааны талаарх мэдээ, мэдээллийг бүртгэх, мэдээллээр хангах зорилготой байдаг. Хэдийгээр аж ахуйн нэгжийн нэрийн эрх зүйн хамгаалалт нь барааны тэмдгийн эрх зүйн хамгаалалтаас маш ялгаатай, өөр үр дагавартай боловч аж ахуйн нэгжийн нэрийг сонгохдоо анхаарал хандуулж, бодлоготойгоор сонгох нь чухал юм. Учир нь таны компани зах зээл дээр тодорхой байр суурь эзлэх нь нэрээ зөв сонгохоос эхлэх юм.