Веб хуудасны хаягийн сонгосон нэр нь дахин давтагдашгүй цор ганц байдаг тул бизнес эрхлэгчдийн цахим орчин дах нэрийн хуудас буюу зах зээл дээр танигдаж, өөрийн байр суурийг хадгалах нэгэн чухал арга хэрэгсэл болдог. Тус оноосон нэрний ард .com, .de, edu.com, gov.mn зэрэг буюу үйл ажиллагааны улс орон аль эсхүл чиглэлийг илэрхийлэх тухайн домэйн нэрний өргөтгөлийг залгасан байна.

Сингапур гэх цөөн тооны зарим гадаад улсад зөвхөн тухайн улсад бүртгэлтэй компаниудад тухайн улсын өргөтгөлтэй домэйн нэр олгохыг зөвшөөрдөг байна. Харин Монгол улсын хуульд ийм хориг хязгаарлалт байхгүй. Өөрөөр хэлбэл, манай улсын домэйн нэрний албан ёсны өргөтгөлийн код болох .mn нэрийг зөвхөн дотоодын аж ахуйн нэгжүүд төдийгүй өөрийн үйл ажиллагаагаа Монголын хэрэгчлэгчдэд таниулахыг хүссэн, магадгүй өөрийн дэлхийн том брендийг тус зах зээл дээр хамгаалахыг хүссэн гадны компаниуд ч гэсэн бүртгүүлэх боломжтой юм.

Монгол улсад харилцаа холбооны сүлжээ байгуулах, түүнийг ашиглах, хамгаалах, иргэн, хуулийн этгээдийг харилцаа холбоо, мэдээллийн технологийн чанартай бүтээгдэхүүн, үйлчилгээгээр хүртээмжтэй хангах зэрэгтэй холбогдсон харилцааг Харилцаа Холбооны тухай хуулиар зохицуулна. Тус хуульд 2019 оны 05 сарын 30-нд нэмэлт өөрчлөлт оруулж, домэйн нэрийг бүртгэх, ашиглахтай холбогдсон журам батлах, хэрэгжилтэд хяналт тавих бүрэн эрхийг Засгийн Газрын байгуулсан Харилцаа Холбооны зохицуулах хороо хэрэгжүүлэхээр заажээ.

Харилцаа Холбооны Зохицуулах хорооноос өгсөн албан бус мэдээллийн дагуу тус журмыг боловсруулах ажлын хэсэг байгуулагдсан байгаа аж. Ерөнхийдөө харилцаа холбоо, үүнд нэн ялангуяа цахим орчин ба домэйн нэрийн асуудлаар барих төрийн бодлого болон хууль эрх зүйн орчин тодорхойгүй, тун дутмаг байгаа билээ. 2019 оны 06 сарын 05-ны өдөр Улсын Их Хурлын Цахим бодлогын түр хорооноос Монгол улсын Засгийн газарт чиглэл өгөхөөр баталсан тогтоолын 12-р зүйлд домэйн нэрийн эрх зүйн орчинг бүрдүүлж, төрийн бодлогыг тодорхой болгохоор заажээ.

Үргэлжлэл бий.

Нотариатын мэдэгдэх хуудас гэдэг нь төлбөрийг нотолсон баримт бичгийг үндэслэн мөнгө, эд хөрөнгө гаргуулах болон үүргийн гүйцэтгэлийг барьцааны зүйлээс гаргуулахаар талуудын байгуулсан гэрээг гэрчлэхдээ үйлдэж буй нотариатын хууль зүйн хүчин чадал бүхий акт билээ.

Та нотариатын мэдэгдэх хуудастай бол шүүгч түүнийг үндэслэн захирамж гаргах бөгөөд ийнхүү  3 шатны шүүхийн шийдвэрлэх ажиллагаа явагдахгүй  тул хэрэг маргааныг түргэн шуурхай шийдвэрлэх боломжтой. Ингэхдээ шүүхээр маргаан шийдвэрлүүлэхэд төлдөг улсын тэмдэгтийн хураамж төлөх шаардлагагүй тул таны зардлыг ч гэсэн хэмнэж байгаа юм.Гэрээний аль нэг тал мэдэгдэх хуудаст заасан үүргээ сайн дураар биелүүлэгүй тохиолдолд шүүгчийн захирамж, гүйцэтгэх хуудсыг гарсанаас хойш 7 хоногийн дотор Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх байгууллагад хүргүүлэх бөгөөд Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх тухай хуульд заасан журмын дагуу албадан гүйцэтгүүлэх арга хэмжээ авагдана.

Харин энэхүү цаг мөнгө хэмнэсэн баримт бичгийн бичихэд дараах шаардлагыг тавьдаг байна:

• Талуудын байгуулсан гэрээнд үүргийг “үл маргах журмаар” биелүүлэхээр заасан байх,
• Гэрээ болон баримт бичиг нь нотариатаар гэрчлэгдсэн байх,
• Нэхэмжлэл гаргах эрх үүссэнээс хойш 3 жилийн хугацаа өнгөрөөгүй байх,
• Гэрээний дагуу төлөх төлбөрийг талууд хүлээн зөвшөөрсөн байх,
• Тухайн гэрээтэй холбоотой асуудлаар шүүхийн шийдвэр гараагүй байх.

Нотариатч гэрээний эрх зүйн харилцаанд оролцож буй этгээдэд эрх зүйн зөвлөгөө, туслалцаа үзүүлэх нийтлэг чиг үүргийг хэрэгжүүлдэг.

Нотариатч гэрээ, хэлцлийг гэрчлэхлээ түүний агуулга, гарах үр дагавар, үүргээ биелүүлээгүй нөхцөлд хүлээх хариуцлага зэргийг тайлбарлан өгах үүрэг хүлээсэн. Түүнчлэн нотариатч талууд тэгш эрхийн үндсэн дээр гэрээ, хэлцэл байгуулсан эсэх, бусдын дарамт, шахалт болон бусад хүчин зүйлсийн нөлөөлөлд автсан эсэх, агуулга нь үйлчлүүлэгчийн хүсэл зоригийг бүрэн илэрхийлж чадсан эсэх, үүсэх үр дагавар, үр дүнд бодитой хандаж чадсан эсэх зэрэг нөхцөл байдлыг тодруулан үзэж, эдгээр нь зөрчигдөөгүй тохиолдолд гэрээ, хэлцлийг гэрчилдэг болно.

Монгол улсын Иргэний хууль болон бусад холбогдох хууль тогтоомжийн дагуу дараах гэрээ, хэлцлийг хуульд заавал нотариатаар гэрчлүүлнэ гэж заажээ:

• Үл хөдлөх эд хөрөнгийг бусдад шилжүүлэх хэлцэл
• Гэрлэгчдийн эд хөрөнгийн эрхтэй холбогдсон хэлцэл
• Орон сууц дангаар өмчлөх эрх үүсгэх хэлцэл
• Бэлэн байгаа эд хөрөнгийг бусдад шилжүүлэх, хязгаартайгаар эзэмшүүлэх, ашиглуулах гэрээ
• Тодорхой хөрөнгө бэлэглэхээр амласан амлалт
• Тэжээн тэтгэх гэрээ
• Үүргийн гүйцэтгэлийг хүлээн авах тухай гэрээ, хэлцэл
• Мөнгө буюу үнэт цаасыг банкинд хадгалуулахаар хүлээн авах гэрээ.

Нотариатч нь хуульд заавал гэрчлэхээр заагаагүй боловч хуульд харшлаагүй гэрээ, хэлцлийг талуудын хүсэлтээр гэрчилж болно.

Аливаа компанийн бараа бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ нь түүний үйл ажиллагааны гол нүүр царай, цаашлаад компанийн үнэ бүхий хөрөнгө болдог. Олонд танигдсан барааны тэмдэгтэй бизнес эрхлэгчид зах зээлийн өрсөлдөөнд өөрийн байр сууриа бэхжүүлж хадгалах давуу талтай.

Хууль ёсны бүртгүүлсэн барааны тэмдэг нь тухайн барааны тэмдгийг бусад этгээд зөвшөөрөлгүйгээр ашиглахаас урьдчилан сэргийлж, таны эрх ашгийг хамгаалах үндэс болдог. Хэдийгээр заавал бүртгүүлэх хуулийн шаардлага байхгүй ч гэсэн компанийн барааны тэмдэгтэй ижил буюу төөрөгдөлд оруулахуйц төсөөтэй тэмдгийг бусад хэрэглэж, хууль ёсны эзэмшигчийн эрх ашгийг зөрчихөөс хамгаалах онцгой эрх билээ.

Хэрэв та өөрийн үнэ цэнэтэй цаг хугацаа, хөдөлмөрийн үр дүнд бий болсон барааны тэмдгийг Монголд төдийгүй олон улсад зөрчигдөхөөс урьдчилан сэргийлэхийг хүсвэл барааны тэмдгээ гадаадад бүртгүүлэх нь зүйтэй. Нэн ялангуяа барааны тэмдэгтэй бүтээгдэхүүнээ экспортлох аль эсхүл гадаад улсад лицензээр ашиглуулахыг хүсвэл барааны тэмдгээ гадаадад бүртгүүлэх зайлшгүй шаардлагатай.

Ингэхдээ та тухайн улсад үндэсний мэдүүлэг гаргах эсвэл олон улсын мэдүүлэг гаргах боломжтой. Эхний аргыг сонгох бол, тухайн улсынхаа барааны тэмдгийн газарт холбогдох дүрэм журмын дагуу хүсэлт гаргаж болох бөгөөд тус улсын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн үйлчилгээ авах шаардлага гарч болзошгүй юм. Гадаад улсад барааны тэмдэг бүртгүүлэхтэй холбоотой үнэ хөлс тухайн улс оронд хийгдэх үйл ажиллагаанаас хамаарч харилцан адилгүй байна.

Харин олон улсын мэдүүлгийн хувьд, та Монгол улсад бүртгүүлсэн  эсхүл бүртгүүлэхээр мэдүүлсэн барааны тэмдгээ Монгол улсын нэгдэж орсон Мадридын системээр дамжүүлж бүртгүүлэх боломжтой. Мадридын систем нь барааны тэмдэг эзэмшигчид энэ системийн 120 оронд тогтсон хугацаанд олон улсын нэг мэдүүлгээр, нэг хэл дээр, нэг иж бүрэн хураамжаар барааны тэмдгээ бүртгүүлж болно.

Та Мадридын барааны тэмдгийн олон улсын бүртгэлийн талаар дэлгэрэнгүй мэдээллийг https://www.wipo.int/madrid/en/ хаягаас аль эсхүл бидэнд хандаж авч болно.

Хүнсний бүтээгдэхүүнтэй холбоотой аливаа эрсдлийг бууруулах зорилгоор, Монгол улсын хууль тогтоомжинд зайлшгүй сав баглаа боодол болон  шошго хэрэглэх зарим төрлийн хүнсний бүтээгдэхүүнийг тогтоож журамласан аж. Монгол улс дах хүнсний бүтээгдэхүүний эрүүл ахуй, аюулгүй байдлын харилцааг зохиоцуулсан хуулийн эрх зүйн сурвалж болох “Хүнсний бүтээгдэхүүний аюулгүй байдлыг хангах тухай”, 2013 онд батлагдсан “ Зайлшгүй сав, баглаа болон боодол болон шошго хэрэглэх хүнсний түүхий эд, бүтээгдэхүүний төрлийг тодорхойлох, шошголох журам” болон Стандартчиллын үндэсний зөвлөлийн 64-р тогтоолоор баталсан MNS 6648:2016 код бүхий “Хүнсний бүтээгдэхүүний сав боодлын шошгололтод тавих шаардлага” стандартад сав боодлыг шошгололтонд тавигдахад шаардлагатай мэдээллийг тусгасан болно.

Эдгээр эрх зүйн актын дагуу, хүнсний чиглэлийн үйл ажиллагаа эрхлэгчид хүнсний бүтээгдэхүүний нэр, үйлдвэрлэгчийн нэр, хаяг, хэмжээ тоо ширхэг, бүтээгдэхүүний цувралын дугаар, үйлдвэрлэсэн огноо зэрэг мэдээллийг бүтээгдэхүүний шошго дээр зайлшгүй оруулах юм. Харин MNS 6648:2016 кодтой “Хүнсний бүтээгдэхүүний сав боодлын шошгололтод тавих шаардлага” стандартад дээрх мэдээллийн шаардлагыг нарийвчлан заасан байна. Тухайлбал, тус Стандартын 5.7.1./а/ хэсгийн дагуу хадгалах хугацааг тэмдэглэхдээ “хадгалах хугацаа” нь 3 сараас ихгүй бол сар, өдрийг, харин 3 сараас дээш хадгалалтын хугацаатай бараа бүтээгдэхүүнд он, сарыг бичих шаардлага тавигддаг.

Хүнсний чиглэлийн компаниуд эдгээр стандартыг “зааварчилгаа” төдий гэж ойлгон, дагах үгүй эсэхээ өөрийн сонголтоор шийдэх асуудал биш юм. Иймд нэгэнтээ өөрсдийн үйл ажиллагаанд дээрх хууль, дүрэм журам, холбогдох стандартыг зайлшгүй дагаж мөрдөх үүрэгтэй тул зөрчлийн шинж чанараас хамаарч тэдгээрт хариуцлага ногдуулах хэд хэдэн хэлбэр бий.

Үүнд, Стандартчилал, техникийн зохицуулалт, тохирлын үнэлгээний тухай хуулийн 27.2-т зааснаар иргэн ба хуулийн этгээд нь өөрийн үйл ажиллагаанд Монгол улсын стандарт болон техникийн зохицуулалтыг сахин биелүүлэх үүрэгтэй. Үүний дагуу, “Хүнсний бүтээгдэхүүний аюулгүй байдлыг хангах тухай” хуулиас гадна хүнсний бүтээгдэхүүнтэй холбоотой стандартыг зөрчсөн үйлдэл, эс үйлдэхүйд Зөрчлийн тухай хууль ба Эрүүгийн хуулийн дагуу хариуцлага ногдуулна. Зөрчлийн тухай хуулийн 6.15-р зүйлийн 4 дэх хэсэгт шаардлага хангаагүй шошго бүхий хүнсний түүхий эд, бүтээгдэхүүнийг буцаан татаж аваагүй бол зөрчил үйлдэхэд ашигласан эд зүйл, хууль бусаар олсон хөрөнгө, орлогыг хурааж, учруулсан хохирол, нөхөн төлбөрийг гаргуулж хүнийг нэг мянган нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр, хуулийн этгээдийг арван мянган нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгохоор заажээ.

Харин хэдийгээр эрүүгийн хуульд сав, баглаа боодол эсхүл шошгыг тусгайлан заасан зүйл заалт байхгүй боловч эрүүл ахуйн шаардлага хангаагүй, хүний эрүүл мэндэд хохирол учруулж болох хүнсний, эсхүл хүнсний нэмэлт бүтээгдэхүүн зориуд худалдсан, түгээсэн бол таван мянга дөрвөн зуун нэгжээс хорин долоон мянган нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгох, эсхүл нэг жилээс таван жил хүртэл хугацаагаар зорчих эрхийг хязгаарлах ял шийтгэхээр тус тус заажээ.

Шүүгч хэргийн талаар танилцуулснаар хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаа эхэлнэ. Шүүгч нэхэмжлэгч нэхэмжлэлээ дэмжиж байгаа эсэх, хариуцагч нэхэмжлэгчийн шаардлагыг зөвшөөрч байгаа эсэх, зохигч эвлэрэх хүсэлтэй байгаа эсэхийг асууж тодруулна. Нэхэмжлэгч нэхэмжлэлээ хариуцагчийн зөвшөөрөлгүйгээр татан авч болно Зохигчид эвлэрэх хүсэлтэй байгаа тохиолдолд эвлэрүүлэн зуучлагчийн туслалцаа авах эсэхийг асууна. Хариуцагч хүртэл нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь буюу зарим хэсгийг хүлээн зөвшөөрөх буюу талууд шүүхийн шийдвэр гарахаас өмнө эвлэрч болно.

Хэрэв хэргийн оролцогч талууд шүүхийн шийдвэр гарахаас өмнө эвлэрсэн ба энэ нь бусдын эрх, эрх чөлөө, хуулиар хамгаалагдсан ашиг сонирхлыг хөндөөгүй, хуульд харшлаагүй бол шүүгч зохигчийн эвлэрлийг баталж, хэргийг хэрэгсэхгүй болгох тухай захирамж гаргана. Тус шүүхийн шийдвэрт шүүхийн зардал, улсын тэмдэгтийн хураамжийг нэхэмжлэгч нэхэмжлэлээсээ татгалзсан бол нэхэмжлэгч, хариуцагч нэхэмжлэлийн шаардлагыг хүлээн зөвшөөрсөн бол хариуцагч, зохигч эвлэрсэн бол нэхэмжлэгч, хариуцагчид хувааж хариуцуулахаар заасан байх шаардлагатай.

Хэрэв хэргийн зохигчид хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны үеэр эвлэрээгүй бол шүүх хуралдааны үндсэн ажиллагаа үргэлжилнэ.

2.1 Зохигч, оролцогч мэтгэлцэх

Зохигч, хэргийн бусад оролцогч мэтгэлцэх, тайлбар гаргахын өмнө шүүх хуралдаан даргалагч тэдэнд эрх, үүрэг болон үнэн зөв тайлбар өгөхийг урьдчилан сануулна.

Эхлээд нэхэмжлэгч тал маргааны үйл баримт ба нэхэмжлэлийн хууль зүйн шаардлагаа танилцуулах бөгөөд хариуцагч талд нэхэмжлэлийн шаардлага, маргааны үйл баримтыг татгалзаж буй хууль зүйн үндэслэлээ нотлох баримт гаргах замаар нотолно. Үүний дараагаар нэхэмжлэгч дахин маргааны үйл баримт, нотлох баримт ба хариуцлагчийн гэм бурууг нотлох, түүний татгалзлыг үгүйсгэж байгаа үндэслэлээ нотлох зорилгоор мэтгэлцэнэ. Хариуцагч тал ч гэсэн үүний адил нэхэмжлэгчийн шаарлагыг хангахаас татгалзах үндэслэл, түүнийг нотлох баримтуудыг танилцуулдаг. Нэхэмжлэгч болон хариуцагчийн хоорондын мэтгэлцээн хэргийн нөхцөл байдлаас хамаарч 3-4 удаа давтагдаж болно.

Энэ сарын 01-ний өдрөөс эхлэн Гадаадын иргэн, харьяатын газраас зарим төрлийн визийн зөвшөөрлийг цахимаар олгож эхэллээ.

Өмнө нь иргэд материалын бүрдлээ авчирч өгөх болон хариугаа хүлээн авахаар ирдэг байсан бол одоо ирэх шаардлагагүйгээр хүсэлтийнхээ хариуг хүлээн авах боломжтой болж байна.

Цаг хугацаа хэмнэсэн, иргэдэд ойр төрийн үйлчилгээ үзүүлэх зорилгоор Монголын Гадаад иргэд харьяатын газраас “Цахим засаг” үндэсний хөтөлбөрийн хүрээнд эхний удаад жуулчин J болон бизнес Б ангиллын нэг удаагийн болон олон удаагийн бизнес ангиллын орох гарах визний зөвшөөрөл олгох цахим үйлчилгээг нэвтрүүлээд байна.

Иймд Монгол Улсын Дипломат төлөөлөгчийн газар, Консулын газраас авах түр ирэгчийн 31-90 хоногийн визийн зөвшөөрөл, 30 хоногийн байх хугацаатай олон удаагийн визийн зөвшөөрөл, олон улсын хилийн боомт дээрээс авах визийн зөвшөөрлийн хүсэлтийг цахимаар өгөх боломжтой аж.

Энэхүү үйлчилгээг цахим хэлбэрээр авахын тулд http://www.immigration.gov.mn хуудасны дээд хэсэгт байрлах Цахим хуудас буланд хандах эсхүл http://www.evisa.mn хаягруу шууд нэвтэрч болно.

Ингэхдээ иргэн, байгууллага та цахим визийн зөвшөөрлийн мэдүүлгийг бүртгүүлэхдээ, гадаадын иргэнийг урихад визний зөвшөөрлийг мэдүүлэх шат дарааллыг сайтар судлаж танилцсаны үндсэн дээр бичиг баримтын бүрдэл бүрэн тохиолдолд ажлын 3 хоногт багтаан визийн зөвшөөрлийн хариуг цахим хаяг болон мессежээр авах бүрэн боломжтой юм байна.

Визийн зөвшөөрөл гэж Гадаад харилцааны яам эсвэл Гадаадын иргэн, харьяатын газраас гадаад улсад суугаа Монгол Улсын дипломат төлөөлөгчийн газарт болон хилийн боомтод виз олгохыг зөвшөөрч олгосон баримт бичгийг хэлдэг.